W życiu każdego z nas pojawiają się przykre chwile związane z utratą bliskich osób. Im mieliśmy bliższą relację z kimś, kto już odszedł, tym trudniej pogodzić się z rzeczywistością. Tak ważne jest więc, by dać sobie czas. Dowiedz się więcej, jak przeżyć wszystkie etapy żałoby w miejscu pracy, jeżeli dotknęła Cię taka tragedia. W artykule podpowiadamy również, jak wspierać osoby w życiowym kryzysie związanym ze śmiercią członka rodziny czy przyjaciela.
Czego dowiesz się z artykułu?
• Co to jest żałoba i ile trwa?
• Jakie są etapy żałoby?
• Jak przeżyć żałobę w pracy?
• Nieprzepracowana żałoba – gdzie szukać wsparcia po stracie?
• Żałoba współpracownika – jak pomóc takiej osobie odnaleźć się w pracy?
• Żałoba – czego nie wolno mówić osobie, która właśnie straciła kogoś bliskiego?
| Emocje w pracy – dlaczego warto nad nimi panować?
Co to jest żałoba i ile trwa?
Przemijanie i śmierć są nieodzownymi elementami naszego życia, a wiążąca się z nimi żałoba po stracie kogoś bliskiego jest niezwykle trudnym przeżyciem. To stan ogromnego smutku, tęsknoty, żalu i cierpienia. Te emocje potrafią mieszać się z poczuciem niesprawiedliwości i złością na cały świat. Każdy człowiek przeżywa żałobę na swój własny sposób. Nie ma też jednoznacznych ram, które określałyby, ile trwa żałoba. Może ona być częścią naszego życia przez kilka miesięcy, rok czy nawet długie lata…
W tych trudnych chwilach sposób przeżywania żalu po śmierci członka rodziny albo przyjaciela może być odmienny w zależności od naszego charakteru. Jedni próbują szybko odnaleźć się w nowej rzeczywistości, a inni w wyniku silnego stresu i silnych emocji zaczynają dostrzegać u siebie różne objawy somatyczne czy zaburzenia, z którymi nie zawsze człowiek potrafi się uporać samodzielnie.
| Psychologia w pracy. Przewodnik, jak radzić sobie z emocjami
Jakie są etapy żałoby?
Po śmierci bliskiej osoby trzeba pogodzić się z nową rzeczywistością, wrócić do codziennych obowiązków i wypełniania życiowych ról, a także wyznaczyć sobie nowy cel i plany na dalsze życie. Aby to jednak zrobić, trzeba przejść przez różne etapy żałoby. Mówi się o jej czterech kluczowych okresach¹.
Faza I: szok i otępienie – jest to pierwszy etap żałoby, który występuje tuż po śmierci bliskiej osoby. W tym czasie głównymi emocjami są szok i niedowierzanie. Gdy kogoś tracimy, nie potrafimy pojąć, że ta osoba bezpowrotnie odeszła i już nigdy do nas nie wróci. To moment, kiedy często wypieramy fakty i zaprzeczamy temu, co się stało.
Faza II: tęsknota i złość – w tym czasie odczuwamy silną tęsknotę za zmarłą osobą. Wspominamy ją i analizujemy naszą relację. Dominującą emocją jest złość – na nas samych, ponieważ nie wykorzystaliśmy w odpowiedni sposób niektórych chwil z kimś, kogo już przy nas nie ma.
Faza III: dezorganizacja i rozpacz – na tym etapie uświadamiamy sobie nieodwracalną stratę. Czujemy się bezsilni, bezradni i doświadczamy głębokiego smutku, który w ekstremalnych sytuacjach może przerodzić się w depresję.
Faza IV: akceptacja i reorganizacja – to ostatni rozdział żałoby, który ją kończy. W tej fazie konfrontujemy się ze stratą i zaczynamy ją powoli akceptować. Uczymy się powrotu do codziennego życia i adaptujemy się do nowej rzeczywistości.
Warto pamiętać, że każdy może przejść przez wyżej wymienione etapy na swój własny sposób, a czas ich trwania oraz ich intensywność mogą się różnić w zależności od charakteru danej osoby, jej wzorców rodzinnych, kulturowych i religijnych, a także wrażliwości czy zażyłości z bliskim, który odszedł.
| Depresja – choroba XXI wieku i temat tabu w pracy
Jak przeżyć żałobę w pracy?
Żałoba po śmierci bliskich jest bardzo trudnym momentem w życiu. Jeżeli jesteś osobą, która doświadczyła utraty kogoś drogiego Twojemu sercu, daj sobie czas na przeżycie wszystkich etapów żałoby.
Warto pamiętać, że w przypadku umowy o pracę przysługuje Ci urlop okolicznościowy w wymiarze dwóch lub jednego dnia na pożegnanie się z członkiem bliskiej rodziny. Aby uzyskać wolne, należy dołączyć do dokumentacji kopię aktu zgonu. W przypadku utraty ciąży lub dopiero co urodzonego dziecka, jako mama masz prawo do 8-tygodniowgo urlopu macierzyńskiego. Możesz go jednak otrzymać, gdy znana jest płeć dziecka i został wystawiony akt urodzenia. Jeżeli jesteś ojcem, w wyżej wymienionych okolicznościach przysługują Ci cztery dni wolnego.
Po stracie pozwól sobie na emocje i oswojenie się z nową sytuacją. W przypadku, kiedy czujesz, że nie jesteś w stanie pojawić się w pracy i zająć się służbowymi obowiązkami, poproś szefa o dodatkowy urlop, aby w spokoju wrócić do równowagi psychicznej i fizycznej. To pozwoli Ci zebrać myśli, które prawdopodobnie i tak krążyłyby tylko wokół jednego tematu podczas pobytu w miejscu pracy. Z pewnością szef czy koledzy i koleżanki zrozumieją Twoją absencję – nawet jeżeli wszystkich gonią terminy, grafik jest napięty, a jakiś projekt nie został jeszcze dokończony. W takich sytuacjach zazwyczaj można liczyć na innych, ich wyrozumiałość i empatię.
| Empatia w pracy? Sprawdź, dlaczego się opłaca!
Nieprzepracowana żałoba: gdzie szukać wsparcia po stracie?
Gdy już wrócisz do pracy, poczucie pustki, straty i żal wciąż mogą do Ciebie powracać. Pamiętaj, że to nic złego. W takich momentach wyjdź na krótki spacer, spróbuj ochłonąć i porozmawiaj z kimś, kto Cię wysłucha oraz wesprze. Niekiedy pomaga telefon do bliskiej osoby z rodziny lub wyżalenie się zaufanemu współpracownikowi, który w pełni rozumie tę trudną sytuację i spadki Twojego nastroju. Czasami wystarczy dać upust emocjom, aby móc na nowo zająć głowę zupełnie czymś innym i w większym spokoju powrócić do wykonywania obowiązków.
Nieprzepracowana żałoba bardzo często odciska swoje piętno i potrafi przerodzić się także w inne emocje. Gdy pojawią się u Ciebie np. stany lękowe, depresyjne myśli albo ciężko będzie Ci wrócić do codzienności, nie zwlekaj i jak najszybciej zgłoś się po pomoc do specjalisty, który wskaże, jak przepracować traumatyczne wydarzenia. Ogromnym wsparciem jest też rodzina, znajomi czy nawet współpracownicy, z którymi masz dobry kontakt i zawsze możesz liczyć na ich pomocną dłoń.
| Chroniczny stres. Sprawdź sygnały!
Żałoba współpracownika – jak pomóc takiej osobie odnaleźć się w pracy?
Podczas swojej zawodowej ścieżki z pewnością nieraz spotkasz się z sytuacją, w której ktoś spośród Twoich znajomych i współpracowników będzie pogrążony w żałobie. Jak zareagować na taką informację od kolegi lub koleżanki zza biurka, w jaki sposób można pomóc i wesprzeć osoby po stracie najbliższych? Przede wszystkim złóż kondolencje, okaż współczucie czy gotowość do rozmowy. Dobrze też zapytać, w jaki sposób możesz pomóc komuś, kto przeżywa żałobę.
Jeżeli jesteś przełożonym, delikatnie poinformuj swojego podwładnego o ustawowych prawach (m.in. urlopie na pogrzeb), z których w tej ciężkiej sytuacji może skorzystać. W dobrym tonie jest też udział w pogrzebie czy chociażby wysłanie kwiatów, jeżeli uroczystość odbywa się np. na drugim krańcu Polski lub bliscy chcą pożegnać zmarłego w kameralnym gronie. Kiedy już Twój współpracownik wróci do pracy, postaraj się okazać mu zrozumienie. Nie udawaj, że nic się nie stało. Rozmawiaj z nim w delikatny, serdeczny sposób. Nie lekceważ także jego łez. Być może taka osoba w danym momencie potrzebuje ramienia, w które mogłaby się wypłakać, żeby dać upust swoim emocjom.
W przypadku przełożonych warto wsłuchać się w potrzeby osoby pogrążonej w żałobie. Być może będzie ona potrzebować dłuższej chwili, aby uporać się z tym ciężkim przeżyciem. Nie należy też podejmować decyzji za żałobnika i np. odsuwać go od zajęć czy wyręczać we wszystkim. Dla niektórych natłok zadań i szybki powrót do codzienności jest najlepszy, aby nie myśleć w pracy o przykrych wydarzeniach. Koniecznie obserwuj potrzeby swojego współpracownika. Czasami niezbędne jest chwilowe odciążenie go, zmniejszenie mu wymiaru pracy, zaproponowanie przejścia na home office lub pracę hybrydową.
| Kiedy umiera ktoś z rodziny pracownika…
Żałoba – czego nie wolno mówić osobie, która właśnie straciła kogoś bliskiego?
Słowa skierowane do współpracownika pogrążonego w żałobie powinny być wyważone. Powstrzymaj się od dobrych rad. Absolutnie nie mów czegoś w stylu: „Będzie dobrze…”, „Nie płacz, takie są koleje życia”, „Każdy kiedyś to przeżył”… Takie zdania mogą tylko pogłębić ból, poczucie pustki czy bezradności. Unikaj także oceniania osób po stracie bliskiej osoby. W takich sytuacjach kluczowe są empatia, okazywanie wsparcia i życzliwości. Bycie tu i teraz.
¹ Brudkiewicz P. Żałoba i depresja w przebiegu żałoby. Online: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/91656,zaloba-i-depresja-w-przebiegu-zaloby. Dostęp: 06.06.2023.
Kalkulator urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego