Książeczka sanitarno-epidemiologiczna – w skrócie sanepidowska – to dokument świadczący o zdrowiu oraz braku zakaźnych drobnoustrojów w organizmie pracownika. Pracodawca może wymagać, aby posiadały ją nowo zatrudniane osoby, które na stanowisku pracy będą miały m.in. kontakt z żywnością – ale nie tylko. Sprawdź, gdzie wyrobić książeczkę sanepidowską, ile to trwa i jaki jest jej koszt.
Czego dowiesz się z artykułu:
• Co to jest książeczka sanitarno-epidemiologiczna?
• Książeczka sanitarno-epidemiologiczna – podstawa prawna
• Kto musi posiadać książeczkę sanepidowską?
• Wyrobienie książeczki sanepidowskiej krok po kroku
• Koszt książeczki sanepidowskiej
• Ile jest ważna książeczka sanepidowska?
• Co zrobić, gdy książeczka sanepidowska zginie?
Co to jest książeczka sanitarno-epidemiologiczna?
Książeczka sanepidowska to dokument poświadczający dopuszczenie do pracy po wykonaniu badań na nosicielstwo bakterii z rodzaju Salmonella oraz Shigella. Są one chorobotwórczymi patogenami, które bytują w jelicie człowieka i mogą wydostawać się wraz z kałem na zewnątrz, atakując inne osoby. Efekty zakażenia pojawiają się już w czasie 24 godzin. Należą do nich przede wszystkim objawy gastryczne, takie jak ból brzucha, nudności, wymioty i biegunka. Same bakterie mogą być wydalane i nadal zarażać jeszcze wiele tygodni po infekcji, pomimo braku widocznych objawów. Dlatego w pewnych zawodach tak ważne jest wyrobienie książeczki sanepidowskiej – chodzi o to, żeby zapobiec występowaniu epidemii w miejscu pracy lub zakażeniu pozostałych pracowników i osób trzecich.
| 6 przypadków, kiedy pracodawca może nie dopuścić Cię do pracy
Książeczka sanitarno-epidemiologiczna – podstawa prawna
Istnieją dwa ważne zapisy prawne, które obligują wskazane osoby do przeprowadzania badań sanitarno-epidemiologicznych. Art. 6 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2008 r. nr 234, poz. 1570 z późn. zm.) mówi, że badaniu podlegają obowiązkowo:
- podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną;
- noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko;
- nosiciele, ozdrowieńcy oraz osoby, które były narażone na zakażenie przez styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym;
- uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
- osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.
Ponadto Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225) wskazuje, iż „osoba pracująca w styczności z żywnością powinna uzyskać określone przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby” (art. 59).
Kto musi posiadać książeczkę sanepidowską?
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 2 lutego 2006 r. w sprawie badań do celów sanitarno-epidemiologicznych, osoby pracujące w gastronomii, branży spożywczej, mające kontakt z chorymi w szpitalach lub innych placówkach zdrowia albo opiekujące się dziećmi mają obowiązek wykonania badań wykluczających zakażenie pałeczkami duru brzusznego, durów rzekomych A, B i C i innymi pałeczkami z rodzaju Salmonella i Shigella. Na podstawie wyników badań lekarz medycyny pracy wpisuje odpowiednie orzeczenia do książeczki sanepidowskiej.
Książeczkę sanitarno-epidemiologiczną, wraz z aktualnymi badaniami lekarskimi, muszą posiadać m.in.:
- kucharze,
- kelnerzy,
- pomoce kuchenne,
- osoby zajmujące się dystrybucją posiłków – np. pracownicy firm cateringowych,
- sprzedawcy w sklepach spożywczych, mięsnych lub warzywnych,
- piekarze,
- cukiernicy,
- osoby zatrudnione w zakładach produkcyjnych związanych z branżą spożywczą – np. kontrolerzy jakości, pracownicy produkcji,
- osoby pracujące z dziećmi w wieku do 6 lat – np. opiekunki do dziecka, przedszkolanki,
- pracownicy zajmujący się wytwarzaniem i produkcją leków,
- pracownicy szpitali oraz placówek zdrowia – lekarze, pielęgniarki, salowi, sanitariusze,
- opiekunowie w domach opieki lub hospicjach,
- osoby pracujące w transporcie: kierowcy busów i autobusów, stewardessy i stewardzi,
- osoby pracujące w saunach, gabinetach kosmetycznych i gabinetach masażu, a także ratownicy na basenach,
- osoby zatrudnione w punktach uzdatniania i dystrybucji wody pitnej.
Pracodawca powinien przedstawić w ogłoszeniu o pracy wymóg posiadania książeczki sanitarno-epidemiologicznej.
| Plusy i minusy pracy w gastronomii
Wyrobienie książeczki sanepidowskiej krok po kroku
Do wyrobienia książeczki sanepidowskiej będzie Ci potrzebne skierowanie od pracodawcy. Z tym dokumentem należy udać się do stacji sanitarno-epidemiologicznej w swoim mieście lub powiecie i odebrać tam bezpłatne pojemniczki, w których następnie oddaje się 3 próbki kału (z 3 kolejnych dni) do badania laboratoryjnego. Dopiero trzykrotne stwierdzenie braku obecności bakterii pozwala na wykluczenie nosicielstwa i wystawienie negatywnego wyniku badania (czyli potwierdzenia braku obecności czynników chorobotwórczych).
| Badania lekarskie do pracy – ABC
Gdzie wyrobić książeczkę sanepidowską? Z wynikami laboratoryjnymi, na które czeka się ok. 1-2 tygodni, należy udać się do lekarza medycyny pracy, który decyduje o braku przeciwwskazań oraz o zdolności do pracy. Tu ważna uwaga: choć wszyscy potocznie używają terminu „książeczka sanepidowska”, w rzeczywistości nie zawsze otrzymamy od lekarza fizyczną książeczkę. Ta forma dokumentacji w 2008 r. została bowiem zastąpiona tzw. orzeczeniem do celów sanitarno-epidemiologicznych. W ustawie o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób nie zostało jednak wyraźnie określone, jak ma wyglądać obowiązujący wzór takiego orzeczenia. Dlatego bardzo często u lekarza medycyny pracy spotkamy się z wpisywaniem wyników badania i orzeczenia do dotychczasowej książeczki sanepidowskiej. A nawet jeżeli nie – ta nazwa przez lata utarła się tak bardzo, że posługujemy się nią do dziś, nawet jeżeli dokument fizycznie ma inną formę.
| 7 zawodów dla osób uzdolnionych kulinarnie
Koszt książeczki sanepidowskiej
Cały proces, łącznie z badaniami laboratoryjnymi oraz wizytą lekarską, może trwać nawet 3 tygodnie. W praktyce więc, jeżeli pracodawca już w ofercie wskazuje wymóg posiadania książeczki sanitarno-epidemiologicznej, za badania trzeba zapłacić samemu.
Ile kosztuje wyrobienie książeczki sanepidowskiej, jeżeli nie możemy czekać na skierowanie od pracodawcy? Cena samego dokumentu wynosi kilka złotych. Natomiast badanie laboratoryjne próbek kału jest już droższe, należy liczyć się tu z kosztem ok. 100 zł. Do tego dochodzi jeszcze wizyta lekarska, za którą zapłacimy porównywalną kwotę.
Dlaczego niektórzy pracodawcy przerzucają koszty wyrobienia książeczki sanitarno-epidemiologicznej na osoby starające się o dane stanowisko? Według art. 229 par. 4 Kodeksu pracy pracodawca nie może bowiem dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania obowiązków na określonym stanowisku.
| Skierowanie na badania lekarskie – kto je wystawia?
Ile jest ważna książeczka sanepidowska?
Obowiązujące przepisy prawne dotyczące badań do celów sanitarno-epidemiologicznych nie wskazują terminu, w jakim wygasa ważność orzeczenia lekarskiego wpisywanego do książeczki sanepidowskiej. Wszystko zależy więc od lekarza medycyny pracy przeprowadzającego takie badanie. Opierając się na swojej wiedzy medycznej, a także na informacjach o rodzaju i miejscu świadczenia pracy, ma on możliwość wskazania kolejnego terminu badania pracowników.
Orzeczenie pozostaje ważne, jeśli nie ma przesłanek wskazujących na zakażenie czynnikami uniemożliwiającymi wykonywanie określonych prac. O aktualności orzeczenia decydują także kontynuowanie pracy w tym samym zakładzie, zakres i rodzaj obowiązków wykonywanych na danym stanowisku oraz właściwie udokumentowane badania znajdujące się w dokumentacji medycznej lekarza odpowiedzialnego.
| Badania wstępne i okresowe – najważniejsze różnice
Co zrobić, gdy książeczka sanepidowska zginie?
W przypadku zaginięcia lub zniszczenia książeczki sanepidowskiej istnieje możliwość uzyskania jej duplikatu w terminie do 5 lat od wystawienia. Należy zgłosić się do powiatowej stacji sanepidu, gdzie przeprowadzane były badania próbek kału. Następnie trzeba udać się do lekarza medycyny pracy, który przeprowadzał wcześniej badania. Wyniki powinny zostać przepisane do duplikatu dokumentu. W zależności od woli lekarza musimy przygotować się na poniesienie dodatkowych kosztów przepisania badań. Część lekarzy wykonuje je jednak bezpłatnie.