Potrzebujesz pilnie wolnego czasu, ale wykorzystałeś już cały urlop wypoczynkowy? Pamiętaj, że możesz wnioskować u pracodawcy o urlop bezpłatny, który przydaje się zwłaszcza w nagłych sytuacjach życiowych. Jednak zanim zdecydujesz się z niego skorzystać, przeczytaj o kilku ważnych kwestiach.
Czego dowiesz się z artykułu:
• Urlop bezpłatny w Kodeksie pracy
• Urlop bezpłatny a ZUS i ubezpieczenie
• Urlop bezpłatny – prawa pracownika i pracodawcy
| Jak napisać wniosek o urlop bezpłatny?
Urlop bezpłatny w Kodeksie pracy
Najpierw odpowiedzmy na podstawowe pytania związane z przepisami, które dotyczą tego typu urlopu:
- Kiedy można wziąć urlop bezpłatny?
Za urlop bezpłatny uważa się czasowe zaprzestanie pełnienia obowiązków służbowych, czyli zawieszenie stosunku pracy. Prawo do wnioskowania o urlop bezpłatny przysługuje każdemu pracownikowi. Na takie rozwiązanie można się zdecydować m.in. w celu czasowego podjęcia innej pracy, pełnienia opieki nad dzieckiem, sprawowania mandatu publicznego (np. w parlamencie czy samorządzie) lub gdy wykorzystaliśmy już cały przysługujący nam urlop wypoczynkowy.
- Ile można wziąć urlopu bezpłatnego?
Kodeks pracy nie określa ani minimalnego, ani maksymalnego okresu, w jakim można skorzystać z urlopu bezpłatnego. Dokładny czas pracownik ustala z pracodawcą. Może to więc być równie dobrze jeden dzień – np. w sytuacji, gdy nie mamy już więcej urlopu wypoczynkowego – jak i kilka lat w wypadku pełnienia funkcji publicznej.
- Czy można zwolnić pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym?
Jeśli pracodawca zdecyduje się udzielić nam bezpłatnego urlopu, to podczas jego trwania nie będzie mógł nas zwolnić – zastosowanie mają tutaj przepisy o ochronie trwałości stosunku pracy. Wyjątkiem jest ogłoszenie upadłości lub likwidacji firmy – wówczas pracodawca ma prawo do rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem przybywającym na urlopie bezpłatnym.
| Zwolnienie pracownika – pytania i odpowiedzi
Urlop bezpłatny a ZUS i ubezpieczenie
Istotną kwestią dla każdego zatrudnionego jest również zabezpieczenie socjalne. Oto jakie zasady obowiązują pracowników przebywających na takim urlopie:
- Czy urlop bezpłatny jest okresem nieskładkowym?
Tak. Zgodnie z art. 174 §2 Kodeksu pracy okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. To znaczy, że nie jest on uwzględniany przy obliczaniu ani naszego stażu pracy, ani stażu urlopowego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracodawca udziela nam bezpłatnego urlopu w celu podjęcia czasowej pracy w innym przedsiębiorstwie, pełnienia funkcji w związkach zawodowych, jednostkach samorządu terytorialnego lub parlamencie albo odbywania służby wojskowej – wówczas staż pracy pozostaje ciągły.
- Czy na urlopie bezpłatnym traci się ubezpieczenie zdrowotne?
Urlop bezpłatny niestety jest jednoznaczny z brakiem ubezpieczenia zdrowotnego. Wówczas nie świadczymy pracy i nie otrzymujemy wynagrodzenia, dlatego tracimy prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Taka sytuacja ma jednak miejsce dopiero po upływie 30 dni od momentu rozpoczęcia urlopu.
| Staż emerytalny i urlopowy – jakie okresy się do nich zaliczają?
Urlop bezpłatny – prawa pracownika i pracodawcy
Na koniec kilka praktycznych zagadnień, o których powinny pamiętać zarówno osoby zainteresowane wzięciem tego rodzaju urlopu, jak i ich przełożeni:
- Czy pracodawca może wysłać na urlop bezpłatny?
Nie. Urlop bezpłatny może być przyznany wyłącznie na wniosek pracownika – to znaczy, że pracodawca sam nigdy nie będzie mógł wysłać nas na bezpłatny urlop.
- Czy pracodawca może odmówić urlopu bezpłatnego?
Tak. W odpowiedzi na wniosek o urlop bezpłatny możemy otrzymać decyzję odmowną. Pracodawca nie musi jej w żaden sposób uzasadniać, a my z kolei nie możemy się odwołać (art. 174 §1 Kodeksu pracy).
- Czy można wziąć urlop bezpłatny w okresie wypowiedzenia?
Pracodawca nie może nam wręczyć wypowiedzenia w czasie urlopu bezpłatnego, ale my podczas okresu wypowiedzenia możemy z tego urlopu skorzystać, o ile tylko pracodawca wyrazi zgodę. Urlop nie może być oczywiście dłuższy niż okres wypowiedzenia. Udzielenie urlopu bezpłatnego po rozwiązaniu umowy o pracę staje się bowiem nieważne, co zaznaczył Sąd Najwyższy (wyrok z 5 maja 2005 r., III PK 12/05).
| Urlop w okresie wypowiedzenia – ABC
- Czy na urlopie bezpłatnym można pracować?
Tak. Urlop bezpłatny jest czasowym zawieszeniem stosunku pracy, dlatego nie ma tu konfliktu interesów. Warunkiem jest oczywiście udzielenie nam takiego urlopu przez pracodawcę.
Urlop bezpłatny może być też udzielony w celu wykonywania obowiązków u innego pracodawcy, na mocy porozumienia między firmami i za zgodą pracownika. Mówi o tym art. 1741 Kodeksu pracy.
- Czy pracodawca może wezwać pracownika do pracy?
Tak, pracodawca może wezwać nas do pracy z urlopu bezpłatnego, jednak dopiero po 3 miesiącach. Ponadto zgodnie z art. 174 §3 Kodeksu pracy strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania z urlopu, ale wyłącznie z ważnych przyczyn.
| Przerwa w zatrudnieniu – jak ją wytłumaczyć?