Pracownicom w ciąży przysługują szczególne prawa. W większości przypadków nie można wypowiedzieć im umowy o pracę czy nakazać wykonywania obowiązków w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej. W trakcie niezdolności do pracy, przypadającej w okresie ciąży, zatrudniona ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% dotychczasowej pensji, jeśli odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe.

Prawa ciężarnej pracownicy

Kodeks pracy chroni wszystkich pracowników, a niektórym grupom, m.in. kobietom w ciąży, przyznaje pewne przywileje. W zaświadczeniu lekarskim o niezdolności do pracy powinien znaleźć się kod B, który stanowi jednocześnie potwierdzenie ciąży. Od tego momentu ciężarna może korzystać z przysługujących jej przywilejów. Ochrona nie dotyczy tylko pracownic zatrudnionych na okres próbny nie dłuższy niż 1 miesiąc. Najważniejsze przepisy, odnoszące się do ciężarnych, zostały zebrane i wydane w formie broszury przez Państwową Inspekcję Pracy. Dokument w formacie PDF można znaleźć tutaj: https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/147883/PrawoPracy-InforKobCiaza-wyd2%20Intern.pdf.

Przedłużenie umowy zawartej na czas określony, czas jednorazowej pracy przed komputerem nie dłuższy niż 50 minut z 10-minutową przerwą wliczaną do czasu pracy, zakaz zerwania umowy – pracodawcy są zobowiązani przestrzegać określonych zasad. W pewnych okolicznościach mogą zwolnić ciężarne podwładne. Chodzi o sytuacje, takie jak np.:

• zaistnienie przyczyn uzasadniających zerwanie umowy bez wypowiedzenia (np. nieusprawiedliwiona nieobecność) – pod warunkiem, że organizacja związkowa wyrazi zgodę;
• ogłoszenie upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa.

Ciąża w trakcie okresu próbnego – co wtedy?

Co wolno robić na L4 w ciąży?

W punkcie 15 zwolnienia L4 w ciąży lekarz wpisuje wskazania dotyczące jego charakteru. Cyfra 1 oznacza konieczność leżenia, cyfra 2 – brak przeciwwskazań do chodzenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek mogą kontrolować prawidłowość wykorzystywania zwolnienia lekarskiego pod podanym w nim adresem. Mówi o tym art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r., poz. 372 ze zm.). Jeśli kontrola ZUS nie zastanie w domu ciężarnej, która w zwolnieniu ma brak przeciwwskazań do chodzenia, to kobieta dostanie powiadomienie pisemne o konieczności złożenia w konkretnym terminie wyjaśnień dotyczących nieobecności. 

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20160000372

Gdyby kobieta na L4 w ciąży chciała wyjechać, na przykład do rodziców czy na krótki urlop, powinna najpierw zasięgnąć opinii lekarskiej. Jeśli według lekarza prowadzącego ciążę nie ma żadnych przeciwwskazań do zmiany miejsca pobytu w trakcie zwolnienia, to ciężarna powinna poinformować drogą pisemną płatnika zasiłku chorobowego, że w danym okresie będzie przebywała pod innym adresem niż wskazany w zwolnieniu. Informacje składa się do dowolnej jednostki ZUS lub bezpośrednio do jednostki, która wypłaca jej zasiłek chorobowy.

Czego nie wolno robić na L4 w ciąży?

Zwolnienie lekarskie wystawiane jest dla chorego, który potrzebuje czasu, aby dojść do pełnego zdrowia i sprawności. W przypadku kobiety oczekującej dziecka oznacza to, że otrzymuje ona zwolnienie na donoszenie i pomyślne rozwiązanie ciąży. Dlatego w trakcie zwolnienia L4 w ciąży nie wolno kobiecie podejmować żadnych zarobkowych prac dodatkowych w domu.

Jeżeli natomiast kobieta na L4 w ciąży chce podjąć lub kontynuować swoją edukację na studiach podyplomowych lub szkoleniach, wszystko zależy od rodzaju zwolnienia lekarskiego. Jeśli zostało ono wystawione z numerem 1 – ciężarna bezwzględnie musi pozostać w domu. W przypadku L4 z numerem 2 kwestię dodatkowej edukacji warto najpierw skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę. Jeśli nie widzi on przeciwwskazań do takich aktywności, można się na nią zdecydować.

Kobieta w ciąży może stracić prawo do świadczenia chorobowego w przypadku wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem i udowodnienia tego przez kontrolę ZUS lub płatnika składek.

Czy na L4 w ciąży można wyjechać za granicę?

Fakt wyjazdu na okres zwolnienia lekarskiego do innego miejsca pobytu niż miejsce zamieszkania nie stanowi podstawy do pozbawienia kobiety na L4 w ciąży świadczenia chorobowego. Jeśli więc lekarz w zaświadczeniu ZUS ZLA wpisze zagraniczny adres jako miejsce pobytu chorej, należy domniemywać, że nie widzi przeciwwskazań, aby kobieta w ciąży wyjechała za granicę.

Przepisy prawne nie regulują również sytuacji, w której na zmianę miejsca pobytu decyduje się kobieta w ciąży już po dostarczeniu pracodawcy zwolnienia lekarskiego. Powinna ona powiadomić zakład pracy o nowym adresie pobytu, a najlepiej dostarczyć także kolejne zaświadczenie od lekarza prowadzącego ciążę: o braku przeciwwskazań do zmiany miejsca pobytu. 

ZUS ma prawo skontrolować kobietę w ciąży, wzywając ją na stawienie się na badania w Polsce. Jednak lekarz orzecznik nie będzie ryzykował zmuszania kobiety do kolejnej podróży, która ponadto jest zbyt kosztowna dla samego ZUS. Na wniosek osoby wezwanej Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest bowiem zmuszony pokryć wszystkie koszty przejazdu na badania.  

Kobieta w ciąży może również dostarczyć do zakładu pracy lub płatnika składek chorobowych kolejne zaświadczenie wystawione przez lekarza zagranicznego, pod pewnymi warunkami:

• musi ono spełniać polskie standardy określone w par. 5 rozporządzenia z 2 kwietnia 2012 roku w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 24 kwietnia 2012 r., poz. 444, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120000444). Konieczne jest, aby znalazły się w nim: nazwa zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, data wystawienia i podpis oraz określenie dat początkowych i końcowych niezdolności do pracy;
• powinno być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski, chyba że zostało wystawione w krajach Unii Europejskiej – wtedy tłumaczenie nie jest potrzebne;
• zaświadczenie i jego tłumaczenie musi być dostarczone do pracodawcy nie później niż w ciągu 7 dni od jego otrzymania. Jeśli dokumenty są wysyłane pocztą, za datę ich dostarczenia do pracodawcy uznaje się datę stempla pocztowego.

Czy L4 w ciąży jest płatne w 100%?

Pracownica, która spodziewa się dziecka, ma prawo przebywać na zwolnieniu lekarskim maksymalnie przez 270 dni. Przysługuje jej wynagrodzenie za czas choroby w ciąży. Wysokość świadczenia to 100% dotychczasowej pensji. Najczęściej pracownicy mogą liczyć na zasiłek w wymiarze 80% poborów. Przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy wynagrodzenie wypłaca pracodawca, a przez pozostały okres – ZUS. Prawo do zasiłku przysługuje, jeśli składka chorobowa takiej pracownicy jest opłacana. Nie ma znaczenia, czy  jest ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę, czy umowy-zlecenia. Aby zyskać prawo do zasiłku, należy okazać zaświadczenie wydane przez ginekologa lub przez lekarza ogólnego. 

W 2018 roku wprowadzony został system elektronicznych zwolnień lekarskich, tzw. e-ZLA. Jeśli pracodawca posiada profil informacyjny na Platformie Usług Elektronicznych, otrzyma zwolnienie pracownicy w ciąży bezpośrednio od lekarza. Jeśli jednak pracodawca nie posiada profilu PUE lub płatnikiem zasiłku jest ZUS, ciężarna powinna dostarczyć zaświadczenie lekarskie do pracodawcy lub do ZUS nie później niż w ciągu 7 dni od jego otrzymania. Termin 7 dni jest liczony od dnia następnego po dniu otrzymania zwolnienia. Jeśli ostatni dzień dostarczenia zwolnienia lekarskiego przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, wtedy termin wydłuża się na kolejny dzień po nim. 

Okres zwolnienia lekarskiego w ciąży nie zmniejsza wymiaru urlopu macierzyńskiego.

Zwolnienie lekarskie a prawa pracownika

Czy L4 w ciąży wlicza się do stażu pracy?

Staż pracy to łączna długość okresów zatrudnienia, które mają znaczenie przy ustalaniu uprawnień pracowniczych, jak:

• liczba dni urlopu wypoczynkowego,
• prawo do dłuższego okresu wypowiedzenia,
• prawo do emerytury,
• prawo do nagrody jubileuszowej,
• prawo do odprawy

Warto pamiętać, że staż pracy obejmuje nie tylko okresy jej faktycznego wykonywania, ale również czas, kiedy pracownik jej nie świadczył. Zarówno L4 w ciąży, jak i urlop macierzyński oraz wychowawczy wliczane są do stażu pracy, jeżeli pracownica posiada stałe zatrudnienie. 

Jak policzyć staż pracy, od którego zależy wymiar urlopu?

Czy na L4 w ciąży nalicza się urlop?

Prawo do urlopu wypoczynkowego na dany rok pracownik nabywa pierwszego dnia roku kalendarzowego, „z góry”. Nieobecności, które obniżają jego wymiar proporcjonalnie do czasu nieobecności, to:

• urlop bezpłatny dłuższy niż miesiąc,
• urlop wychowawczy dłuższy niż miesiąc,
• odbywanie zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych,
• tymczasowe aresztowanie,
• konieczność odbycia kary pozbawienia wolności,
• nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy.

Natomiast zwolnienie chorobowe czy urlop macierzyński nie pozbawiają pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w pełnej jego wysokości, podobnie jak w okresie faktycznego świadczenia pracy. 

Urlop macierzyński

Pracownicy, która urodziła dziecko i jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

• 20 tygodni, gdy urodziła jedno dziecko w trakcie jednego porodu;
• 31 tygodni, gdy urodziła dwoje dzieci w trakcie jednego porodu;
• 33 tygodni, gdy urodziła troje dzieci w trakcie jednego porodu;
• 35 tygodni, gdy urodziła czworo dzieci w trakcie jednego porodu;
• 37 tygodni, gdy urodziła pięcioro lub więcej dzieci w trakcie jednego porodu.

Urlop rozpoczyna się przeważnie w dniu narodzin dziecka, ale zdarza się, że pracownica wykorzystuje go wcześniej. Przed przewidywaną datą porodu można wykorzystać maksymalnie 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Zatrudniona otrzymuje zasiłek w ciąży. Świadczenie przysługuje także przed porodem, jeśli ubezpieczona okaże zaświadczenie lekarskie z przewidywaną datą narodzin dziecka. Pracującym rodzicom przysługuje również prawo do urlopów: na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego i wychowawczego.

Poznaj 4 uprawnienia rodzicielskie w pracy

Kiedy temperatura za oknem spada, rośnie liczba osób, które przychodzą do pracy, nie zwracając uwagi na swój pogarszający się stan zdrowia. Do biura z katarem i kaszlem przychodzi ponad połowa Polaków. Ten nawyk warto jednak zmienić. Z uwagi na zdrowie swoje oraz kolegów z pracy.

 

- Katar czy kaszel nie świadczą jeszcze o stanie chorobowym, jednak są widocznym znakiem, że odporność organizmu spadła i niezbędna jest kuracja. Nieleczone przeziębienie może szybko przeistoczyć się w coś znacznie bardziej poważnego. Dlatego też nie powinno się bagatelizować ani kaszlu, ani kataru – komentuje dr n. med. Marzena Gajewska, specjalista chorób wewnętrznych i alergolog z CM ENEL-MED.

Mimo to, jak wynika z badań przeprowadzonych w 2015 roku przez TNS OBOP na zlecenie GlaxoSmithKline ponad połowie Polaków zdarzyło się przyjść do pracy chorym. Najczęściej wynikało to z braku zastępstwa w obowiązkach służbowych (36% odpowiedzi) oraz z nadmiaru obowiązków w pracy (33% odpowiedzi). Na trzecim miejscu znalazły się powody finansowe – aż 32 proc. Polaków wskazało, że nie chce tracić części pensji z powodu zwolnienia.

 

Przychodząc do pracy chory, narażasz innych

Jak przyznaje dr Marzena Gajewska coraz więcej osób rezygnuje z prawa do zwolnienia zdrowotnego na rzecz pracy.

- Niestety, ale nawet poważniejsze objawy często nie skłaniają pacjentów do podjęcia tego kroku. To bardzo negatywnie może odbić się na ich zdrowiu, a także mieć wpływ na funkcjonowanie współpracowników. Pracodawcy również często nie interweniują w takich wypadkach, pozwalają swoim pracownikom przychodzić do pracy przeziębionym, a nawet chorym. To bardzo zły proceder, który prowadzi do rozprzestrzeniania się chorób – przekonuje ekspert CM ENEL-MED.

Potwierdzają to wyniki badania TNS OBOP. Co czwarty ankietowany deklaruje, że najczęściej wirusami odpowiedzialnymi za wywołanie infekcji zaraża się od współpracowników w pracy.

 

Sprawdź, skuteczne metody samomobilizacji na jesienne dni >>

 

Już 2 dni wolnego pomogą dojść do zdrowia

Każde, nawet drobne, ale nieleczone przeziębienie może doprowadzić do poważnych powikłań chorobowych.

-Zawsze zalecam swoim pacjentom przynajmniej 2-3 dni wolnego, by objawy w większości ustąpiły. Najlepszym lekiem na przeziębienie jest pobyt w domu, wygrzanie się i odpoczynek – przekonuje dr n. med. Marzena Gajewska z CM ENEL-MED

 

Broń się przed biurowymi wirusami i wzmacniaj odporność

W walce z wirusami i zapobieganiu chorobom pomoże wzmacnianie odporności. Oto kilka rozwiązań, które warto wdrożyć już dzisiaj:

• Dzień zaczynaj od szklanki ciepłej (ale nie gorącej) wody z miodem i sokiem z cytryny
• Pij napar z imbirem lub jedz imbir kandyzowany – jest on bogaty w substancje przeciwzapalne
• Korzystaj z sauny. Jej regularne odwiedzenie skutecznie wzmacnia system immunologiczny
• Dbaj, by w Twoich posiłkach nie zabrakło dobrych tłuszczów (tych pochodzenia roślinnego i omega-3) oraz warzyw i owoców. Zjedzenie dwóch jabłek dziennie traktuj jako swój obowiązek.

 

Sprawdź, jak dobrze zacząć dzień niezależnie od pogody >>

 

A Wam zdarzyło się przyjść do pracy chorym?

Nadchodzą chłody, a my zaczynamy kasłać i kichać. Znów stajemy przed wyborem: przychodzić do pracy jak gdyby nigdy nic albo iść na zwolnienie. Często nie jest to łatwa decyzja…

Kiedy ostatniej zimy szalała grypa, prezydent Sopotu Jacek Karnowski napisał maila do urzędników, by jeśli są chorzy, szli do lekarza. Wówczas akurat sam złapał przeziębienie od wiceprezydenta, widział też innych, że którzy przychodzili do pracy, chociaż mieli zwolnienie. – To było zdroworozsądkowe podejście, nie ukazowe. Podziałało. Grypa w urzędzie się nie szerzyła – mówi rzecznik Magdalena Czarzyńska-Jachim.

Pracownicy często jednak uważają, że większość firm woli, jeśli mimo choroby stawiają się na miejscu. – Ja nie choruję „pokazowo”, nie chodzę z poobcieranym nosem; wystarczy mi 37,5 st. C, a czuję się fatalnie. Dlatego w pracy dziwnie patrzą na takie moje niedyspozycje – mówi Małgorzata, PR-owiec. Zwolnienie bierze tylko wtedy, kiedy choroba wręcz zwala ją z nóg. W domu odbiera telefony, odpisuje na maile, bo, jak mówi, klienci muszą wiedzieć, że ktoś się nimi zajmuje.

- Pracodawcy w większości rozumieją, że chory pracownik musi wydobrzeć i lepiej, jeśli dojdzie do zdrowia w domu, niż przychodzi do pracy, naraża siebie na powikłania i zaraża innych – mówi dr Grażyna Spytek-Bandurska, ekspert Konfederacji Lewiatan. Jak przekonuje, stawianie się z gorączką przy biurku wcale nie jest postawą pożądaną. – Chory jest mniej wydajny niż zdrowy, częściej popełnia błędy. Widok przeziębionego pracownika w kontakcie z klientem nie jest pozytywny i negatywnie odbija się na wizerunku firmy – tłumaczy.

Zwolnienie? Nie biorę

Część pracowników jednak odmawia wzięcia zwolnienia lekarskiego. Powód? Za czas na chorobowym dostaje się od pracodawcy tylko 80 proc. pensji. Dla niektórych to spora zmiana w budżecie i dlatego unikają zwolnień jak ognia.

- Jak ktoś jest chory, to jest chory, z tego powodu przedsiębiorca się z nim nie rozstanie. Ale gdy nie pracuje, to nie ma wynagrodzenia. To dlatego ludzie idą do pracy, nawet jeśli powinni dochodzić do zdrowia w domu – twierdzi Marek Lewandowski, rzecznik NSZZ „Solidarność”. Zwraca też uwagę, że nie wszyscy pracujący mają ubezpieczenia pozwalające im iść do lekarza, a sami nie zawsze są w stanie wydać dodatkową kwotę, żeby się leczyć.

Grażyna Spytek-Bandurska podkreśla, jeśli praca ma charakter zadaniowy i może być wykonana poza firmą, warto porozumieć się z pracodawcą i wykonywać swoje obowiązki z domu. – To rozwiązanie jest teraz promowane. Wtedy nie korzystamy ze zwolnienia i nie tracimy części wynagrodzenia, a jednocześnie dochodzimy do zdrowia szybciej – tłumaczy.

Urlop „na lewo”

ZUS walczy z kolei z lewymi zwolnieniami. Tylko w III kwartale tego roku wstrzymał lub obniżył świadczenia na blisko 50 mln zł. Sprawdza, czy zwolnienia w ogóle przysługują osobom, które je przedstawiają oraz czy są wykorzystywane tak, jak powinny – a więc czy pracownik choruje w domu. Bywa bowiem tak, że osoby deklarujące się jako chore wykorzystują wolne np. na dodatkowy urlop. Kontrolowane jest m.in. również to, kiedy pracownicy dostarczają zwolnienie. Mają na to 7 dni. Jeśli dostarczą je później, ZUS ma prawo obniżyć dzienną stawkę wypłacanego zasiłku chorobowego o 25 proc.

Branie lewych zwolnień to jednak domena krajów, w których pracownikom przysługuje niewiele urlopu – wynika z badania przeprowadzonego przez Workforce Institute. Do tego procederu przyznało się 71 proc. ankietowych pracowników w Chinach i 62 proc. w Indiach. Ale z naciąganiem na zwolnienia mają też problem kraje rozwinięte. Potwierdziło to 50 proc. biorących udział w badaniu Amerykanów i 43 proc. Brytyjczyków.

A Wy jest z Wami? Zdarza Wam się przychodzić do pracy chorym czy korzystacie ze zwolnień?

 

Twój kolega z pracy na zwolnieniu lekarskim wygrzewał się na plaży na Kanarach? Nie tylko on! ZUS sprawdził, że co dziesiąty pracownik tak robi. I szykuje rewolucję w zwolnieniach lekarskich!

Zdarzyło Ci się wykorzystać L4 do celów innych niż dbanie o zdrowie? Mniejszych i większych przekrętów ze zwolnieniami jest bardzo wiele. Ba, są tacy, którzy dostarczają pracodawcy tzw. lewe L4. Skąd to wiadomo? Chociażby z wyników specjalnej kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pracownicy tej instytucji sprawdzili prawie pół miliona (!) osób, które dostarczyły zwolnienie lekarskie i okazało się, że niemal co dziesiąte z nich jest fałszywe. W sumie ZUS zablokował wypłatę ponad 175 milionów złotych. Ale na tym nie poprzestał.

Nadchodzi rewolucja?

Wszystko wskazuje na to, że od 2014 roku szykuje się w ogóle prawdziwa rewolucja w kwestii zwolnień lekarskich, które dostarczane są pracodawcom. ZUS – wspierany przez ministra pracy i polityki społecznej – przygotował bowiem nowy system, który ma ustrzec pracodawców przed wyłudzaniem nienależnych należności przez nie-chorych pracowników. Zgodnie z założeniami – i zapowiedzią ministra Władysława Kosiniaka-Kamysza – nowy system na pozwolić przede wszystkim na lepszą kontrolę krótkich zwolnień lekarskich. Chodzi głównie o te L4, które dotyczą kilkudniowego okresu absencji w pracy. Obecnie każdy pracownik ma 7 dni na dostarczenie zwolnienia – nawet za pośrednictwem poczty. Często więc dokument dociera do pracodawcy już po okresie zwolnienia, co utrudnia kontrolę.

E-zwolnienie w cenie

– Od przyszłego roku lekarze będą wystawiać elektroniczne zwolnienia. Otrzymają je zarówno Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak firma chorego pracownika niezdolnego do pracy. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż takie rozwiązanie w bezpośredni sposób może znacząco ograniczyć wypłaty zasiłków chorobowych – tłumaczy Maciej Radomski z Kancelarii Prawnej „Causa” w Świdnicy. Lekarze będą mieli pełną informację na temat dotychczasowych absencji chorobowych pacjenta, natomiast jego pracodawca i ZUS będą mogli otrzymać informację o zwolnieniu tuż po jego wystawieniu. – Lekarz prześle online informacje o zwolnieniu do ZUS i pracodawcy jeszcze podczas pobytu pacjenta w gabinecie – dodaje Radomski.

Pracownicy też skorzystają?

Na te zmiany błyskawicznie zareagowali pracodawcy, którzy – tak jak Monika Zakrzewska, ekspert PKPP Lewiatan – nie kryją zadowolenia. Przyznają oni, że właśnie na taką rewolucję czekali od dawna, ponieważ będą mogli zweryfikować, czy ktoś naprawdę jest chory, czy tylko symuluje i jednocześnie np. remontuje mieszkanie. Jest to bardzo ważne dla firm, ponieważ – jak wskazuje minister pracy – to właśnie pracodawcy płacą za pierwsze 33 dni choroby pracownika (do 50. roku życia). Czy te zmiany mogą również wyjść na dobre samym zatrudnionym? Tym sumiennym teoretycznie tak, bo cała firma może mieć więcej środków finansowych, które może przeznaczyć na np. podwyżki bądź doraźne cele socjalne.