Podpisanie umowy z pracodawcą wiąże się z licznymi obowiązkami, ale i przywilejami. Możemy wyróżnić dwa rodzaje umów: jedne zawierane są na podstawie Kodeksu pracy, inne – na podstawie Kodeksu cywilnego. Poznaj wszystkie typy, aby wiedzieć, na co możesz liczyć, gdy zostaniesz zatrudniony w nowym miejscu.
Co znajdziesz w artykule?
• Jakie są umowy o pracę?
• Czym jest stosunek pracy na podstawie mianowania, powołania i wyboru?
• Jakie są typy umów cywilnoprawnych?
Jakie są umowy o pracę?
Treść umowy o pracę wynika z ustawy podpisanej 26 czerwca 1974 r. Dzięki niej pracownik ma prawo m.in. do urlopu macierzyńskiego, wypoczynkowego i zdrowotnego. A jakie są rodzaje umów o pracę? Zgodnie z Kodeksem pracy wyróżniamy umowę zawartą na okres próbny, czas nieokreślony lub określony. W ramach tej ostatniej możemy mówić jeszcze o tzw. umowie na zastępstwo. Specjalnie dla Ciebie w przewodniku zebraliśmy najważniejsze cechy każdego z wymienionych zobowiązań wobec pracodawcy. Sprawdź, na co możesz liczyć i z czego musisz się wywiązać, gdy już podpiszesz dokumenty i rozpoczniesz nową ścieżkę kariery w ramach wspomnianej umowy o pracę.
- Umowa na okres próbny
Umowa na okres próbny obowiązuje nie dłużej niż przez 3 miesiące. To czas dla Ciebie i pracodawcy, abyście mogli poznać się nawzajem i ocenić, czy taka współpraca Wam odpowiada. Tego typu umowę zawiera się tylko raz (chyba że kolejna dotyczy zupełnie innego stanowiska lub wystąpiła 3-letnia przerwa w zatrudnieniu). Po jej wygaśnięciu można zawrzeć umowę na czas określony lub na czas nieokreślony. Jako pracownik masz prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienia chorobowego i oczywiście do comiesięcznego wynagrodzenia, a okres wypowiedzenia zależy od czasu, na jaki została zawarta umowa. Jeśli wykażesz się zaangażowaniem i pozytywnie przejdziesz przez okres próbny, są duże szanse, że pracodawca będzie chciał z Tobą dalej współpracować.
| Okres próbny w pytaniach i odpowiedziach
- Umowa na czas określony
Umowa na czas określony według prawa wygasa wraz z upływem określonego terminu. Okres zatrudnienia w tym przypadku nie może być dłuższy niż 33 miesiące, a tego typu umowa może być zawierana z jednym pracownikiem aż trzykrotnie. W świetle przepisów masz prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienia chorobowego i wynagrodzenia. Okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie (jeśli pracujesz krócej niż 3 miesiące), 1 miesiąc (gdy Twoje zatrudnienie trwało przez 6 miesięcy) lub 3 miesiące (kiedy w firmie jesteś już 3 lata).
Szczególnym rodzajem umowy na czas określony jest umowa na zastępstwo. Co to oznacza? Zawiera się ją, gdy pracownik zatrudniony na stałe przebywa na zwolnieniu chorobowym czy urlopie wychowawczym, a Ty zajmujesz jego miejsce. Umowę można przedłużać dowolną ilość razy, ponieważ ustawodawca nie narzuca żadnych ograniczeń czasowych co do jej trwania, a podpisanie z pracodawcą takiego dokumentu zapewnia Ci ubezpieczenie społeczne, bezpłatną opiekę medyczną i zwolnienie chorobowe.
- Umowa na czas nieokreślony
Umowa na czas nieokreślony jest bezterminowa, dlatego stanowi najbardziej stabilną formę zatrudnienia. Jako pracownik masz prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienia chorobowego i wynagrodzenia. Jeśli chodzi o okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony, jest on dokładnie taki sam, jak w przypadku umowy na czas określony i zależy od tego, jaki jest Twój staż w danej firmie.
| 5 korzyści z zawarcia umowy o pracę
Czym jest stosunek pracy na podstawie mianowania, powołania i wyboru?
Do nawiązania stosunku pracy może także dojść na podstawie mianowania, powołania lub wyboru. Wszystko zależy od okoliczności, w jakich znajdziesz się jako potencjalny pracownik. Choć między wymienionymi rodzajami zatrudnienia jest kilka różnic, wszystkie prowadzą do tego samego skutku, jakim jest zobowiązanie do rzetelnego wykonywania powierzonych obowiązków pod określonym kierownictwem i w wyznaczonym miejscu oraz czasie. Co to dokładnie oznacza?
- Stosunek pracy na podstawie mianowania
Stosunek pracy na podstawie mianowania zawiązywany jest w drodze decyzji administracyjnej i podlega przepisom prawa administracyjnego. To rodzaj umowy regulowany przez szczególne unormowania branżowe (ustawa o służbie cywilnej, ustawa o pracownikach państwowych itd.). Zwykle taka umowa jest na czas nieokreślony i zapewnia prawo do skorzystania z dodatkowych świadczeń – np. dłuższego urlopu czy stałego comiesięcznego dodatku. Na stanowiska mianuje się m.in. urzędników służby cywilnej, prokuratorów, pracowników naukowych PAN i innych instytutów badawczych, a także sędziów czy nauczycieli.
| Umowa o pracę i działalność gospodarcza – czy można je łączyć?
- Stosunek pracy na podstawie powołania
Stosunek pracy na podstawie powołania dotyczy pracowników powołanych do pełnienia funkcji w organach administracji państwowej. Zwykle tego typu umowa zawiązywana jest na czas nieokreślony, a organ powołujący może odwołać pracownika w każdej chwili, jednak zawsze obowiązuje okres wypowiedzenia z prawem do wynagrodzenia. Powołać można m.in. zastępcę wójta, skarbnika gminy, powiatu i województwa, a także inspektorów pracy oraz ich zastępców czy dyrektorów w instytucjach kultury.
- Stosunek pracy na podstawie wyboru
Na podstawie wyboru zatrudnia się zazwyczaj przedstawicieli organów samorządowych, czyli np.: marszałków województwa, starostów powiatowych, wójtów, burmistrzów. Pracownik może pozostawać w stosunku pracy z poprzednim pracodawcą, o ile na czas wyboru weźmie urlop bezpłatny. Stosunek pracy rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu. Jeśli w przyszłości uda Ci się zostać urzędnikiem o tak wysokiej randze – i nie będziesz przebywać na urlopie bezpłatnym – po zakończeniu kadencji będzie Ci przysługiwać odprawa w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.
| Wypowiedzenie umowy. Czy należy się odprawa?
Jakie są typy umów cywilnoprawnych?
Wiesz już, jakie są umowy o pracę, dlatego nie pozostaje nic innego, jak poznać rodzaje umów cywilnoprawnych, które zawierane są na podstawie Kodeksu cywilnego, a dokładniej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. W tym przypadku masz większą swobodę kształtowania ich treści, jednak prawo cywilne wyznacza pewne granice. Sprawdź zatem, na co możesz liczyć, podpisując z pracodawcą tego typu dokumenty.
- Umowa-zlecenie
Przedmiotem umowy-zlecenia jest wykonanie odpłatne lub nieodpłatne określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy. Stronami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne posiadające zdolność do wykonywania czynności prawnych. Z reguły umowa-zlecenie nie ma ograniczeń czasowych. Wiąże się jednak z obowiązkiem opłacania składki zdrowotnej, jeśli pracownik nie odprowadza jej z innego tytułu. Jeśli pracujesz właśnie na jej podstawie, pamiętaj, że taka umowa może być wypowiedziana przez każdą ze stron. Dodatkowo w przypadku umów-zleceń koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% lub 50% (przy korzystaniu z praw autorskich), zaś podatek wynosi 18% podstawy Twojego wynagrodzenia.
| Umowa-zlecenie i umowa o pracę jednocześnie – czy tak można?
- Umowa o dzieło
Umowa o dzieło jest odpłatna i musi określać rodzaj dzieła, termin wykonania, sposób i wysokość zapłaty. Jeśli okaże się, że wykonasz przedmiot umowy niewłaściwie albo nie wyrobisz się w terminie, zamawiający będzie mógł od niej odstąpić. Co ważne – umowa o dzieło nie wiąże się z obowiązkiem opłacania składek ubezpieczeniowych, a czas przepracowany w jej ramach nie jest wliczany do stażu pracy. Pracodawca nie musi też zapewnić Ci odpowiednich warunków BHP, urlopu, zasiłku, a nawet odprawy pieniężnej. Zaletą jest jednak to, że możesz realizować „dzieło” wtedy, kiedy masz na to czas i siły, bo tak naprawdę dla zamawiającego liczy się efekt końcowy.
- Umowa agencyjna
Umowa agencyjna zawierana jest wtedy, gdy agent prowadzi działalność gospodarczą. Może być podpisana na czas określony lub nieokreślony. W tym przypadku głównym wyróżnikiem jest to, że umowa reguluje świadczenie usług pośrednictwa między stronami. To oznacza, że jako agent możesz zawierać z klientami umowy na rzecz przedsiębiorcy, który daje Ci takie zlecenia. W ramach wynagrodzenia możesz liczyć na prowizję. Choć Kodeks cywilny nie reguluje kwestii urlopu, w podpisywanym dokumencie możesz zawrzeć odpowiednią adnotację, aby zapewnić sobie czas na odpoczynek.