Brak zatrudnienia może wynikać z niechęci do aktywności zawodowej lub z niewystarczającej liczby wakatów w danym regionie. Rodzaje bezrobocia wyodrębnia się m.in. na podstawie przyczyn występowania tego zjawiska lub sytuacji na rynku pracy.
Definicja osoby bezrobotnej
Osoba bezrobotna to ktoś, kto:
- ukończył 18 lat;
- jest zarejestrowany w urzędzie pracy;
- nie wykonuje pracy, ale jest gotowy do jej podjęcia;
- nie uczy się w trybie dziennym;
- nie nabył prawa do emerytury lub renty;
- nie prowadzi działalności gospodarczej;
- nie odbywa kary ograniczenia lub pozbawienia wolności;
- nie pobiera zasiłku stałego, świadczenia pielęgnacyjnego ani dodatku do zasiłku rodzinnego przyznawanego osobom samotnie wychowującym dzieci;
- nie pobiera świadczenia szkoleniowego po ustaniu zatrudnienia;
- nie podlega ubezpieczeniu społecznemu, z wyjątkiem ubezpieczenia rolników;
- nie pobiera zasiłków dla opiekunów.
Taka definicja wynika z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20040991001.
Różne powody i cechy bezrobocia
Za osobę bezrobotną uznaje się zarówno kogoś, kto jest zarejestrowany w urzędzie pracy i wykazuje wolę do podjęcia zatrudnienia, jak i kogoś, kto zdecydował się na rejestrację mimo braku chęci rozpoczęcia lub wznowienia aktywności zawodowej. Rodzaje bezrobocia określa się m.in. na podstawie stosunku osoby bezrobotnej do pracy:
- Bezrobocie rejestrowane – wskaźnik monitorowany przez Główny Urząd Statystyczny. Odnosi się do osób, które nie podejmują pracy, mimo że są w wieku produkcyjnym (18-60 lat), są zdolne do jej wykonywania i nie uczą się w trybie dziennym.
- Bezrobocie strukturalne – zjawisko wynikające z braku równowagi pomiędzy popytem na pracę a podażą pracy. Powodem jego występowania jest np. automatyzacja produkcji.
- Bezrobocie frykcyjne – występuje wtedy, gdy dana osoba przez pewien okres nie pracuje, ponieważ np. zmienia miejsce zamieszkania lub przenosi się do innej firmy.
- Bezrobocie przymusowe – zjawisko, w którym pracownik jest gotowy do podjęcia pracy, ale ma trudności z jej znalezieniem.
- Bezrobocie dobrowolne – osoba bezrobotna nie wyraża woli znalezienia zatrudnienia i decyduje się np. żyć z zasiłków.
- Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) – ma związek z sytuacją gospodarczą kraju. Może wynikać np. z chwilowego braku zapotrzebowania na konkretne produkty lub usługi.
- Bezrobocie jawne – wskaźnik odnoszący się do osób, które nie mają pracy, ale są skłonne do jej podjęcia i ujawniają swoją sytuację, np. rejestrując się w urzędach pracy.
- Bezrobocie ukryte – zjawisko charakteryzujące się tym, że pracownicy realizują zadania poniżej swoich kwalifikacji, np. księgowy wykonuje proste prace biurowe itd.
- Bezrobocie naturalne – odsetek osób, które nie zamierzają podjąć pracy, mimo że mają takie możliwości.
Wyodrębnienie poszczególnych rodzajów bezrobocia pozwala wybrać najefektywniejsze metody aktywizacji zawodowej i przeciwdziałania temu zjawisku.