Aby uzyskać prawo do emerytury, musimy spełnić dwa warunki. Pierwszy z nich to osiągnięcie odpowiedniego wieku, drugi - udokumentowanie stażu pracy, do którego wliczają się okresy składkowe i nieskładkowe.
Staż emerytalny
Od długości stażu zależy nie tylko prawo do świadczenia emerytalnego, ale również jego wysokość. Okresy pracy są uwzględniane przy dokonywaniu obliczeń, o ile możemy je udokumentować. Przy ustalaniu stażu emerytalnego bierze się pod uwagę:
1. okresy składkowe, m.in.:
- podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu;
- opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne;
- czynna służba wojskowa;
- działalność kombatancka;
- służba w: Policji (lub Milicji Obywatelskiej), UOP, ABW, CBA, SKW, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Służbie Celnej, BOR itd.;
- pobieranie zasiłku macierzyńskiego;
- pobyt w więzieniu;
- praca przymusowa;
- niewykonywanie pracy po ustaniu zatrudnienia, jeśli za te okresy zostało wypłacone wynagrodzenie albo odszkodowanie (chodzi np. o czas, w którym otrzymaliśmy zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy);
- sprawowanie mandatu posła lub senatora;
- prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej;
2. okresy nieskładkowe, m.in.:
- pobieranie:
- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,
- zasiłków: chorobowego lub opiekuńczego,
- świadczenia rehabilitacyjnego,
- renty,
- nauka w szkole wyższej na jednym kierunku (pod warunkiem ukończenia);
- studia doktoranckie i aspirantura naukowa.
Udokumentowanie okresów składkowych
Zaświadczenia od pracodawców, świadectwa pracy oraz legitymacja ubezpieczeniowa z wpisami o zatrudnieniu – to dokumenty, które możemy przedstawić w ZUS, by uzyskać prawo do emerytury. Inne potwierdzenia, jakie możemy przekazać, to np.:
- umowa o pracę,
- wpisy w dowodzie osobistym wydanym do 2009 r.,
- legitymacje służbowe,
- pisma otrzymane od pracodawcy, np. o przyznaniu nagrody, mianowaniu itd.;
- zeznania świadków, ale tylko w przypadku okresów zatrudnienia:
- przypadających przed 15 listopada 1991 r.,
- po 15 listopada 1991 r., jeśli dokumenty uległy zniszczeniu w trakcie powodzi, które miały miejsce w 1997 r. lub w 2010 r.
Zeznania świadków uwzględnia się również w przypadku pracowników młodocianych zatrudnionych przed 1 stycznia 1975 r.
Niektóre okresy składkowe może potwierdzić Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Chodzi np. o czas wykonywania zawodu, takiego jak: rzemieślnik, taksówkarz, artysta/twórca lub duchowny.
Wysokość emerytury
Zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981621118) wysokość świadczenia emerytalnego to iloraz kwoty stanowiącej podstawę obliczenia emerytury i średniej długości życia. Podstawa obliczeń to:
- składki na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowane na koncie osoby ubezpieczonej;
- zwaloryzowany kapitał początkowy;
- środki zewidencjonowane na subkoncie w ZUS.
Obliczając wysokość emerytury, najpierw uwzględnia się okresy składkowe, a następnie nieskładkowe. Bierze się też pod uwagę czas prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim, jeśli okresy składkowe i nieskładkowe są niewystarczające.