Czy wiesz, że 5 maja będziemy obchodzić Europejski Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych? W Polsce jest to także Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną. Z tej okazji chcemy poruszyć problem ableizmu. Sprawdź, na czym polega to zjawisko. Przeczytaj też, w jaki sposób można mu zapobiegać w środowisku pracy.
Czego dowiesz się z artykułu?
• Ableizm, czyli dyskryminacja osób niepełnosprawnych – co to znaczy?
• Ableizm w pracy – przykłady wykluczeń ze względu na niepełnosprawność
• Skąd się bierze ableizm i krzywdzące przekonania o osobach z niepełnosprawnością?
• Dyskryminacja osób niepełnosprawnych – jak walczyć z uprzedzeniami społecznymi?
| Czy kucać przy wózku? O współpracy z osobami z niepełnosprawnościami
Ableizm, czyli dyskryminacja osób niepełnosprawnych – co to znaczy?
Każdy z nas spotkał kiedyś na swojej drodze osoby z niepełnosprawnościami. Choć w dzisiejszych czasach wiele mówi się o równości i tolerancji, niestety wciąż można spotkać się z przejawami dyskryminacji i ze stereotypowym myśleniem. Zdarza się, że wobec osób mających problemy zdrowotne, dotkniętych chorobą czy poruszających się na wózku powstaje pewnego rodzaju niechęć prowadząca do ich wykluczenia z aktywności prawnej, edukacyjnej, ekonomicznej, społecznej, zdrowotnej czy zawodowej.
Takie uprzedzenia łamią wszelkie konwencje związane z prawami człowieka i mocno kłócą się z tym, że każdy z nas ma takie same prawa, a niepełnosprawność nie powinna być powodem ograniczania drugiej osoby w żadnej sferze jej życia. Należy pamiętać, że niepełnosprawność – według przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu. W niektórych przypadkach może to powodować niezdolność do pracy, jednak wiele osób jest w stanie wykonywać obowiązki służbowe.
| Chory nie znaczy gorszy pracownik
Ableizm w pracy – przykłady wykluczeń ze względu na niepełnosprawność
Ableizm w zatrudnieniu może dotyczyć np. propozycji zawodowych, które są nieadekwatne do możliwości fizycznych potencjalnych pracowników. O ableizmie w pracy możemy też mówić, kiedy podczas rozmowy rekrutacyjnej albo już w trakcie zatrudnienia – podczas rozdzielania zadań i przyznawania premii – osoby z niepełnosprawnością są pomijane w tym procesie, mimo że spełniają wszystkie wymagania, mają odpowiednie kompetencje miękkie i twarde, wiedzę oraz doświadczenie. Ableizm przejawia się też w wykluczającym języku – np. kiedy mówimy o kimś, że jest niezdolny do pracy z powodu swojej niepełnosprawności i nazywamy go kaleką, inwalidą, upośledzonym czy przykutym do wózka. Pewnego rodzaju ableizmem będzie też niedostosowanie budynku i przestrzeni wspólnych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Inny przejaw dyskryminacji może wiązać się z finansami. Pracodawcy, którzy zatrudniają osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, mogą uzyskać miesięczne dofinansowanie wynagrodzeń pracowników. Jeśli te pieniądze nie są wykorzystywane w należyty sposób i nie są przeznaczane na potrzeby osób niepełnosprawnych, mamy do czynienia z łamaniem praw.
| Ulgi i uprawnienia pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności
Skąd się bierze ableizm i krzywdzące przekonania o osobach z niepełnosprawnością?
Stygmatyzacja osób z niepełnosprawnością przez pracodawców, kolegów i koleżanki zza biurka może wynikać z niewiedzy albo obaw przed innością. Tymczasem tacy pracownicy i pracowniczki często odznaczają się lojalnością i zaangażowaniem. Chętnie biorą udział w przeróżnych inicjatywach i są nastawieni na rozwój oraz zdobywanie nowych doświadczeń zawodowych. Zamiast stereotypowych ocen należy zadbać o to, aby traktowanie i szanse na rynku pracy – zarówno dla osób pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych – były równe.
| 6 przywilejów osoby niepełnosprawnej w pracy
Dyskryminacja osób niepełnosprawnych – jak walczyć z uprzedzeniami społecznymi?
Aby przeciwdziałać ableizmowi w pracy, potrzebna jest zmiana myślenia samych pracowników i pracodawców. Środowisko pracy powinno być otwarte na osoby z niepełnosprawnością i umożliwiać im wykonywanie zadań służbowych, z którymi mogą sobie samodzielnie poradzić. Gdy spotykamy niepełnosprawnych w pracy, powinniśmy pamiętać, że niepełnosprawność – wrodzona albo nabyta – nie zależy od osoby, której dotyka. Warto więc przeciwstawiać się stereotypom typu:
- niepełnosprawność zawsze jest widoczna,
- niepełnosprawny to ktoś wybrakowany i nieszczęśliwy,
- osoby niesłyszące to głuchoniemi,
- osoby z niepełnosprawnością zawsze potrzebują pomocy i są upośledzone umysłowo itp.
Po pandemii sporą szansą dla osób niepełnosprawnych okazała się opcja pracy zdalnej. Home office jest sporym ułatwieniem, jeżeli np. osoba, która ma trudności z mobilnością, może zostać w domu i wywiązać się ze swoich obowiązków online, zamiast tracić czas na przedzieranie się przez miasto pełne architektonicznych barier. W przypadku kontaktów międzyludzkich ważna jest empatia, chęć niesienia pomocy oraz edukowanie społeczeństwa w kwestii podejścia do osób z niepełnosprawnością i tworzenie dla nich miejsc pracy, które wspierają oraz dają równe szanse na awans, podwyżki, udział w szkoleniach. Warto inspirować się dobrymi praktykami, które wdrażają firmy z różnych branż i budują kulturę różnorodności.
Na co dzień starajmy się niwelować ewentualne ograniczenia i bariery, które uniemożliwiają swobodne funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnościami. Należy też reagować na nawet najmniejsze przejawy dyskryminacji niepełnosprawnych, aby ableizm mógł przerodzić się w tolerancję, wsparcie, dobre relacje, równość i szacunek.