Swobodę podejmowania zatrudnienia regulują zasady prawa. Określają one też obowiązki pracowników i pracodawców. Wszelkie najważniejsze kwestie opisują przepisy prawa pracy (niektóre są też regulowane przez zasady prawa cywilnego). A zatem jakie masz prawa jako pracownik? Kiedy możesz dochodzić swoich roszczeń? Sprawdź, jakich jest 7 najważniejszych podstaw prawa pracy.
Czego dowiesz się z artykułu?
• Pojęcie prawa pracy
• Prawo w pracy – 7 zasad, które musisz znać
• Podstawowe prawa pracownika – co jeszcze musisz wiedzieć?
Pojęcie prawa pracy
Główne źródła prawa pracy w Polsce wynikają z przepisów zawartych w rozdziale II Kodeksu pracy. Ustawa ta dostępna jest w Internetowym Systemie Aktów Prawnych. Warto wiedzieć, że Kodeks pracy ma długą historię. Uchwalono go bowiem niemal pół wieku temu – w 1974 roku. Oczywiście od tego czasu – wraz z postępującymi w naszym kraju zmianami – dokonano w nim wiele poprawek i przyjęto szereg nowelizacji, niemniej podstawy prawa pracy ukształtowano już dawno temu.
| Kodeks Pracy – o czym mówi i w czym pomaga?
Kodeks ten określa wszystkie najważniejsze zasady związane z pojęciem zatrudnienia. Przyznaje m.in. prawo do pracy dla każdego wolnego obywatela, równość wszystkich pracowników, zakaz dyskryminacji i konieczność poszanowania ich godności. Ponadto opisuje obowiązki obu stron zatrudnienia. To właśnie w Kodeksie znajdziesz zasady prawne, które mogą Ci pomóc rozwiać wątpliwości związane z Twoją sytuacją w miejscu pracy.
Prawo w pracy – 7 podstawowych zasad, które musisz znać
Jaka zasada określa podstawowe prawa pracodawcy, a jaka – pracownika? W jaki sposób przepisy państwowe regulują naszą równość na rynku zatrudnienia? Na te i inne pytania odpowiemy poniżej. Nikt od Ciebie nie oczekuje tego, że wykujesz na pamięć cały Kodeks pracy. Warto jednak, abyś był świadom swoich podstawowych praw i obowiązków. Ich znajomość może bowiem pozwolić Ci zawalczyć o swoje, gdy ktoś próbuje naruszyć ustalone reguły. Poznaj więc 7 podstawowych zasad prawa pracy w Polsce!
- Prawo do pracy
Nikt nie ma obowiązku pracować, ale ustawodawstwo gwarantuje nam taką możliwość. Z tego też względu państwo podejmuje działania zmierzające do zmniejszenia poziomu bezrobocia i aktywizowania osób, które pozostają bez zatrudnienia. Możliwość podjęcia pracy jest więc Twoim immanentnym, niezbywalnym prawem.
| Jakie są metody walki z bezrobociem?
- Swoboda nawiązywania stosunków pracy i płacy
Do podstawowych zasad prawa pracy należy również możliwość dokonania wyboru zawodu. Nawiązanie stosunku pracy, a także ustalenie jej warunków oraz poziomu wynagrodzenia wymagają oświadczenia woli zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Mimo zgodności z przepisami stosunek pracy nie zaistnieje, jeśli obie te strony nie okażą się jednomyślne co do chęci jego zawarcia.
- Poszanowanie godności i dóbr osobistych pracownika (art. 111 kp)
Zasada ta wynika z art. 111 Kodeksu pracy. Za naruszenie godności pracownika można uznać np. słowną zniewagę. Z katalogiem chronionych prawnie dóbr osobistych zapoznasz się w art. 23 Kodeksu cywilnego. Wśród nich znajdują się m.in.: wizerunek, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, wolność, cześć, swoboda sumienia itd. Pracodawca dopuszcza się łamania prawa, kiedy np. obraża pracownika czy przegląda jego pocztę elektroniczną.
| 5 sygnałów, że w Twojej pracy panuje mobbing
- Równość pracowników, zakaz dyskryminacji
Pracownicy wykonujący te same obowiązki mają równe prawa. Oznacza to np., że jeśli mężczyzna i kobieta pracują na takich samych stanowiskach i powierza się im jednakowe zadania, jedno z nich nie może zarabiać więcej ze względu na płeć. Zgodnie z zasadami prawa pracy niedopuszczalna jest dyskryminacja pracownika także ze względu na rasę, wyznanie, narodowość czy poglądy polityczne.
- Prawo do godziwego wynagrodzenia
Jako pracownik masz prawo do godziwego wynagrodzenia za swoją pracę. Zarobki muszą być adekwatne do zakresu obowiązków, jakie wykonujesz, a także do posiadanych umiejętności, doświadczenia i kwalifikacji zawodowych. W dochodzeniu roszczeń dotyczących płacy pomaga np. ustalenie przez rząd wysokości wynagrodzenia minimalnego w danym roku.
- Ochrona uprawnień pracowników, prawo pracowników i pracodawców do tworzenia organizacji zawodowych oraz przystępowania do nich
Pracownicy i pracodawcy mogą się zrzeszać, aby skuteczniej bronić swoich praw i przywilejów. Warunki i zasady, zgodnie z którymi takie grupy mogą funkcjonować, są określone m.in. w ustawie o związkach zawodowych oraz ustawie o organizacjach zawodowych.
| Poznaj swoje prawa, gdy podejmujesz pracę
- Partycypacja pracownicza
Jako pracownik możesz m.in. uczestniczyć w zarządzaniu zakładem pracy (pośrednio lub bezpośrednio), wyrażać swoje opinie i uzyskiwać potrzebne Ci informacje. Z przysługujących uprawnień korzysta się np. za pośrednictwem związków zawodowych lub pozazwiązkowych instytucji partycypacji. Zakres działań, jakie wolno Ci podejmować, został ustalony w odrębnych przepisach będących również źródłem prawa pracy.
Podstawowe prawa pracownika – co jeszcze musisz wiedzieć?
Poza 7 wymienionymi wyżej głównymi zasadami kodeksowymi istotne znaczenie dla pracownika mają jeszcze inne uprawnienia. Pamiętaj przede wszystkim, że w zakres Twoich obowiązków wchodzą wyłącznie zadania określone w umowie o pracę (powinieneś otrzymać osobny dokument określający zakres zadań dla osoby na Twoim stanowisku).
| „To nie należy do moich obowiązków” – kiedy tak powiedzieć?
Poza tym masz bezwzględne prawo do wypoczynku. Chodzi tu nie tylko o określoną pulę dni wolnych do wykorzystania na urlop. Przepisy określają np. to, jakie są zasady zlecania i rozliczania nadgodzin, a także jakie powinny być minimalne przerwy pomiędzy kolejnymi dniami pracy. Zawsze masz też prawo oczekiwać, że miejsce Twojego zatrudnienia będzie zorganizowane zgodnie ze ściśle określonymi zasadami BHP.