Mają różne osobowości, talenty i stanowiska. W ich historiach zawodowych pojawiają się jednak wspólne elementy wpływające na sukces zawodowy. O wzorcach, mentorach, sile networkingu i labiryntach, przez które przechodzą kobiety w biznesie rozmawiamy z dr Anną M. Górską z Centrum Badań Kobiet i Różnorodności w Organizacjach przy Akademii Leona Koźmińskiego.
Nasza rozmówczyni, wraz z prof. Dorotą Dobiją, dr Kają Prystupa-Rządcą i Zuzanną Staniszewską przeprowadziły badanie wśród kobiet na wysokich, zarządczych stanowiskach w polskich firmach. Na podstawie wywiadów badaczki oszacowały, że zbudowanie kariery zajmowało respondentkom średnio ok. 20 lat. Branże, w których pracują badane kobiety, to m.in. finanse i bankowość, FMCG, nieruchomości, telekomunikacja, media, consulting.
Żeńskie nazwy stanowisk - kwestia gustu czy nowa normalność?
Kim są kobiety, które odniosły sukces w biznesie? Wyniki badania pokazują, że duży wpływ na ich ścieżkę zawodową miało m.in. dzieciństwo i wsparcie najbliższych.
Każda kobieta jest oczywiście inna i różne czynniki wpłynęły na jej pozycję zawodową, jednak faktycznie z naszych badań wynika, że dużą rolę odgrywały okresy dzieciństwa i dorastania. To są kobiety, które jako dzieci i nastolatki uczestniczyły w różnych dodatkowych inicjatywach, takich jak szkoła muzyczna, harcerstwo czy zajęcia sportowe. To hartowało wytrwałość, pomagało zwalczać lęki i dążyć do celu. Nasze rozmówczynie podkreślały, że wiele zawdzięczają wartościom wyniesionym z domu rodzinnego, takim jak niezależność, poczucie wolności i sprawczości, współpraca, szacunek do pracy i drugiego człowieka. w ich domach edukacja, rozwój, wiedza były bardzo cenione. Dzieci były tam uczone otwartości i ciekawości świata. Jeśli chodzi o opiekę nad nimi, to nie było tradycyjnego podziału polegającego na tym, że to mężczyzna dba o aspekt finansowy, a kobieta zajmuje się wychowywaniem. Jak na tamte czasy, sprzed trzydziestu, czterdziestu lat, był to dosyć egalitarny, równościowy podział obowiązków. Uczestniczki badania zwracały uwagę, że właśnie takie podejście wyniosły z rodzinnego domu i we własnych rodzinach również dążyły do sprawiedliwego, partnerskiego traktowania, dzięki któremu możliwe było zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Cyfrodziewczyny, które podbiły świat IT
Dobre wzorce i przykłady, czyli jakie?
Uczestniczki badania mówiły o wzorcach kobiet, które nie bały się nowych wyzwań i stawiały czoła rzeczywistości. Przykładem dla nich były matki, babcie, ciotki, nauczycielki. Pamiętajmy, że mówimy o latach 80., kiedy oczywiście nie rozwijały się wielkie kariery i biznesy, jednak już wtedy kobiety wykonywały różnorodne prace i walczyły ze stereotypem, że kobieta ma mieć określoną funkcję, czyli głównie matki Polki. Poprzez swoją działalność, zainteresowania, zaangażowanie zawodowe pokazywały, że można łączyć różne elementy kobiecości z przedsiębiorczością – różnie rozumianą, nie tylko jako zakładanie firm, lecz także zarządzanie sobą w różnych sferach życia, radzenie sobie z trudnościami.
Co jeszcze wpływa na sukces kobiet w biznesie i sprawia, że czuje się spełniona zawodowo?
Na pewno kapitał społeczny, czyli to, jak kobiety wykorzystują swoje kręgi znajomości i relacje społeczne na różnych etapach życia i kariery zawodowej. Mówimy o dwóch rodzajach kapitału społecznego: wiążącym i pomostowym. Wiążący dotyczy relacji osobistych i rodzinnych. Pomostowy oznacza budowanie relacji z nieznajomymi i jest związany np. z siecią kontaktów pozyskanych na drodze edukacji i pracy. Z naszego badania wynika, że na początkowym etapie kariery kobiety koncentrują się przede wszystkim na tworzeniu kapitału wiążącego, czyli utrzymują relacje w wewnętrznym gronie znajomych. Ale jednocześnie często zaniedbywany jest kapitał pomostowy, który ma dla rozwoju kariery jeszcze większe znaczenie. Wiele z obecnych dyrektorek zaznacza, że ich kariera mogłaby potoczyć się inaczej, gdyby wiedziały, jak ważne jest rozwijanie sieci kontaktów. Udział w wydarzeniach branżowych, wyjazd zagraniczny, podjęcie studiów podyplomowych czy MBA to są przykładowe okazje do budowania sieci kontaktów, która potrafi być bardzo pomocna i wspierająca w różnych momentach życia zawodowego. Nie mówimy tutaj o tzw. kolesiostwie, ale o tym, że networking jest potrzebny po to, by ludzie mogli poznawać różne perspektywy, wymieniać się doświadczeniem, uczyć się od siebie nawzajem. Znając kogoś i wiedząc o jego kompetencjach, możemy taką osobę polecać do pracy. Właśnie poprzez kontakty i rozmowy ludzie dowiadują się o wolnych stanowiskach i prowadzonych rekrutacjach.
Pandemia utrudnia spotkania stacjonarne, ale dużo się dzisiaj mówi o budowaniu relacji za pomocą Internetu. Na jakich aktywnościach online warto się skupić?
Na pewno warto sobie uświadomić, że budowanie sieci kontaktów jest naprawdę czymś przydatnym i wartościowym. Niezależnie od tego, czy mówimy o działaniach online, czy spotkaniach na zewnątrz, np. w ramach konferencji czy bankietów, jest to tworzenie kapitału pomostowego, który jednak często jest pomijany i traktowany przez pracowniczki jako coś zbędnego. Wśród kobiet panuje silne poczucie obowiązku pracy na rzecz firmy i przeświadczenie, że skoro pracodawca płaci za pracę, to nie należy wykorzystywać firmy do realizacji własnych celów i budowania swojego wizerunku po godzinach pracy. Tymczasem nie ma nic niewłaściwego w takim rodzaju „wykorzystywania” pracodawcy, ponieważ rozwijanie marki osobistej służy również marce pracodawcy. Różne badania naukowe pokazują jednak, że to właśnie te pomostowe, czyli dalsze relacje okazują się najbardziej pomocne przy szukaniu pracy, staraniu się o awans czy zmianie zawodu lub branży. Mogą one mieć nawet większą moc niż relacje prywatne, z najbliższym kręgiem znajomych. Teraz, gdy pracujemy zdalnie, myślę, że wcale nie jest trudniej budować sieć kontaktów, ponieważ można to robić poprzez portale biznesowe i społecznościowe, różnego rodzaju grupy wsparcia. Działają również sieci przedsiębiorczych kobiet, inicjatywy i kluby typu Lady Business Club, Sieć Przedsiębiorczych Kobiet czy Sukces Pisany Szminką. Marka osobista budowana online wpływa na sukces całej organizacji. Nie trzeba mieć ogromnego doświadczenia i rozległej sieci kontaktów, by aktywnie budować markę osobistą w sieci. Na początek można po prostu śledzić różne artykuły i wpisy znajomych, komentować je, a następnie dzielić się swoimi obserwacjami, przemyśleniami i publikować własne treści. Nie musimy wchodzić w propagandę sukcesu – czasem wystarczy ciekawa historia z wartościową refleksją na temat poszukiwań pracy, by przyniosła zainteresowanie odbiorców i zwiększyła zasięgi. Jeśli chcemy o coś zapytać, pozyskać jakąś informację w ramach sieci kontaktów, nie krępujmy się. Mężczyźni nie mają problemu z tym, żeby powiedzieć, czego chcą, a kobiety często czują się onieśmielone i zastanawiają się, czy to wypada. Nie ma nic złego w tym, żeby otwarcie powiedzieć, z jaką intencją się do kogoś pisze (np. z zapytaniem o ofertę pracy) i jaki się ma cel (np. własny rozwój zawodowy). To też jest jedna z rad, którymi dzielą się kobiety na wyższych stanowiskach.
7 powodów, dlaczego networking jest ważny
A czy kobiety w biznesie wzajemnie się wspierają, okazują sobie życzliwość?
Badania pokazują, że kobiety, które osiągają sukces na wyższych stanowiskach, w zarządzie, radzie nadzorczej, chętnie dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem z innymi kobietami. To niejako kaskaduje w dół na niższe stanowiska. Oczywiście może się też pojawić efekt królowej pszczół, a więc przeświadczenie, że jeśli nikt mi nie pomagał, to i ja nie muszę pomagać. Skoro ja nie otrzymałam wsparcia i do wszystkiego musiałam dojść sama, wywalczyć sobie pozycję, to ta sama zasada działa względem innych. To wszystko jednak zależy od indywidualnych doświadczeń, dlatego nie można generalizować. Istnieją różne grupy mentoringowe czy grupy wsparcia np. dla kobiet powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dzieci. Myślę, że nie można jednoznacznie stwierdzić, czy kobiety w biznesie wykazują się solidarnością i życzliwością, bo w niektórych kręgach będzie to mniej, a w innych bardziej odczuwane. Na pewno jednak rośnie świadomość społeczna na temat tego, że takie wzajemne wsparcie jest ważne i potrzebne. Świadczą o tym różne inicjatywy, w których kobiety zostają mentorkami i mówią wprost, że ktoś kiedyś okazał im wsparcie i dał im szansę, więc teraz one chcą się zaangażować i podzielić tym, co mają.
Kobiety, biznes i….szklany sufit. Czy on nadal istnieje?
Nie lubię określenia „szklany sufit”, ponieważ wskazuje ono na jedną barierę, a ja uważam, że tak naprawdę kobiety w biznesie trafiają na cały labirynt przeciwności – zaczynając od wyboru studiów, gdzie kobieta może być zachęcana bądź zniechęcana do pójścia na dany kierunek, przez rekrutacje, podczas których kobiety mogą otrzymać gorszą propozycję wynagrodzenia niż mężczyźni, aż po sytuacje zawodowe, w których nie docenia się efektywności i kompetencji kobiety, a jej sukces przypisuje się środowisku, zespołowi. Labirynty cały czas są, ponieważ wciąż w różnych obszarach widoczny jest brak równych szans. Myślę jednak, że te kobiece ścieżki przez świat edukacji i biznesu stają się stopniowo coraz mniej zawiłe i mam nadzieję, że będzie na nich coraz mniej przeciwności.
Kobiety kontra mężczyźni - co trzyma ich w pracy?
Dr Anna M. Górska - Adiunktka w Akademii Leona Koźmińskiego oraz dyrektorka Centrum Badań Kobiet i Różnorodności w Organizacjach. Specjalizuje się w zagadnieniach płci i różnorodności w organizacjach i uczelniach. Laureatka stypendium ETIUDA (Narodowego Centrum Nauki) i Fulbright Junior Research Award. Jej prace były publikowane w międzynarodowych czasopismach naukowych, takich jak Gender, Work and Organization, Accounting, Auditing & Accountability Journal, Journal of Computer Information Systems, Journal of Global Information Technology Management. Dr Górska prowadziła oraz brała udział w licznych grantach krajowych oraz międzynarodowych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki, Fundusze Unijne oraz Fundusze Norweskie. Międzynarodowe doświadczenie zdobywała w Columbia Business School i ESCP Business School.