Chcesz powiedzieć „nie”, ale usta układają się w „tak” i znów jesteś „zawalony” dodatkowymi obowiązkami? Podczas spotkania służbowego masz inne zdanie od pozostałych uczestników, ale boisz się zabrać głos? Poćwicz asertywność. To umiejętność, którą można wytrenować.

Presja, krytyka, rywalizacja czy w skrajnych przypadkach manipulacja – w konfrontacji z nimi asertywność wydaje się bardzo potrzebną bronią.

Ale przydaje się nie tylko w sytuacjach konfliktowych. Warto po nią sięgać na co dzień, podczas wykonywania drobnych obowiązków i traktować jako sposób na budowanie dobrych relacji w pracy i pozytywnej atmosfery.

Kiedy jesteśmy asertywni? Wtedy, gdy potrafimy bronić własnego zdania i robimy to w sposób kulturalny, nieobrażający innych; gdy umiemy odmawiać, odpierać natarczywość i egzekwować swoje prawa. Jak nauczyć się tej sztuki? Można zapisać się na fachowe szkolenie lub warsztat, ale można też ćwiczyć indywidualnie, a miejscem treningu asertywności uczynić miejsce zatrudnienia.

Techniki asertywności – zacznij już dziś!

Zmiana nie przyjdzie od razu, ale małymi kroczkami możemy wyrobić w sobie nowe nawyki i postawy. Warto więc uważniej obserwować swoje zachowania i reakcje, poznawać samego siebie.

Asertywność nabędziemy tylko wtedy, gdy będziemy szanować i akceptować samych siebie, będziemy mieć poczucie własnej wartości. Wówczas będziemy zdolni postępować w zgodzie z samym sobą – przekonuje dr Joanna Żukowska, trener i ekspert firmy IMMOQEE.

Jak trenować asertywność? Nasz rozmówca rekomenduje takie sposoby:

1. Technika zdartej płyty

Polega ona na nieustannym powtarzaniu swoich argumentów podczas rozmowy z osobą, która stara się nas do czegoś namówić. Przykładowo, współpracownik, z którym realizujemy projekt, chce na nas wywrzeć jakąś decyzję, ale my się nie zgadzamy. Z uporem przytaczajmy więc powody, gdy za uszami brzęczy nam natrętne „ale dlaczego?”. Gdy szef pyta po raz piąty, czy na pewno nie zdążymy zrobić jeszcze jednej dodatkowej rzeczy, to spokojnie po raz piąty wyjaśnijmy mu, dlaczego nie.

Umiejętność argumentacji jest czymś bardzo ważnym w asertywności. Jeśli mamy w ręku konkrety, to łatwiej jest bronić swojego stanowiska – przekonuje dr Joanna Żukowska.

2. Asertywne uznanie błędu

To technika wymagająca od nas przyznania się do błędu, jeśli faktycznie go popełniliśmy.

Możemy głośno potwierdzić, że źle zrobiliśmy, że coś przeoczyliśmy, nie zdążyliśmy, ale zaraz się tym zajmiemy. W ten sposób ucinamy komentarze i wysyłamy sygnał, że akceptujemy błąd, ale nie stoimy bezczynnie, chcemy dokonać zmiany – mówi ekspert IMMOQEE.

Nie chodzi o to, aby załamywać ręce lub dać się słownie zlinczować przełożonemu czy współpracownikowi. Wręcz odwrotnie. Pokazujemy, że rozumiemy błąd i nie zaprzeczamy, ale jednocześnie nie czujemy się zbyt mocno obciążeni poczuciem winy. Zachowujemy więc do siebie szacunek i nie pozwalamy innym na obrażanie nas.

3. Dociekliwe pytania

Jeśli chcemy być asertywni, drążmy temat. Kiedy nie zgadzamy się z czyimś zdaniem i decyzją, to dopytujmy, prośmy o uzasadnienie, starajmy się poznać argumenty drugiej strony. Dowiadujmy się, dlaczego ktoś uważa, że coś źle zrobiliśmy. Dlaczego neguje nasze wybory. Dlaczego mówi, że coś jest tak ważne, że musimy rzucić wszystko inne i się tym teraz zająć.

4. Odroczenie asertywne

To technika polegająca na zakończeniu rozmowy, podczas której nie możemy na razie znaleźć kompromisu. Aby nie ulegać presji rozmówcy, ale też nie popadać w otwarty konflikt, lepiej jest zasugerować, by do rozmowy wrócić w późniejszym terminie. Dobrze jest powołać się przy tym na emocje, które nam towarzyszą – mówi dr Joanna Żukowska.

Powiedzmy więc wprost: słuchaj, obaj jesteśmy już zmęczeni/zdenerwowani/rozdrażnieni. Wróćmy do tej rozmowy jutro/za dwa dni/w przyszłym tygodniu itd.

5. Stoicki spokój

Konstruktywne argumenty plus opanowanie to składowe asertywnej postawy. Gdy ktoś podnosi głos i wprowadza nerwową atmosferę, nie dajmy się wyprowadzić z równowagi. Będziemy później tego żałować, a w poczuciu winy będziemy skłonni przyznać rację lub ulec namowom rozmówcy. Lepiej więc trwać ze spokojem przy swoich racjach, bo w ten sposób możemy zdobyć przewagę.

A Wy macie jakieś sprawdzone sposoby na asertywność?

„Nie podoba mi się, że…”, „Rozumiem, ale niepokoi mnie sytuacja…”, „Czuję złość, kiedy…” – asertywnego stylu komunikacji nie da się nauczyć z dnia na dzień. Jest to proces, ale daje świetne wyniki, jeśli uwierzymy w jego sens i świadomie będziemy pracować nad swoją postawą.

Kompetencje w trudnych sytuacjach

„Szef rzuca na biurko raport, nad którym tyraliśmy od miesięcy, z komentarzem: „Do niczego”. Kolega dmucha nam dymem prosto w nos (…) A koleżanka z dziwnym wyrazem twarzy stwierdza: „Co to za kiecka! Takie coś się teraz nosi?”. W takich momentach czujemy się niepewnie, osaczeni, bezradni, miotają nami różne emocje. Dzięki asertywności zyskujemy narzędzia, które dają oparcie w takich sytuacjach” – czytamy w książce Marii i Piotra Fijewskich „Zaklęcie na bycie sobą”. Asertywność to kompetencja, która przydaje się w wielu sferach życia – bez względu na to, jaki wykonujemy zawód, jaką zajmujemy pozycję w hierarchii firmowej, jak długi mamy staż pracy, jak duże doświadczenie i osiągnięcia zawodowe. Codzienne, czasem trudne i skomplikowane sytuacje w pracy stają się sprawdzianem dla naszej postawy. To, na ile jesteśmy asertywni wobec przełożonego i współpracowników, widoczne jest w naszym działaniu, w podjętych wyborach, wypowiedzianych słowach. Warto stale rozwijać w sobie tę zdolność. Zyskujemy nie tylko my sami - wpływa to na cały zespół, relacje z menedżerami, atmosferę w firmie i kulturę organizacyjną. Wbrew pozorom, nie chodzi o to, żeby pokazywać, kto ma rację i większą dominację, ale o to, żeby budować skuteczną komunikację i współpracę.

Co jest ważne w asertywności?

Pracując nad asertywną postawą, warto zwrócić uwagę na kilka aspektów:
GRANICE
Jeśli znamy swoją hierarchię wartości i wiemy, co jest dla nas priorytetem, to potrafimy wskazywać granice. Asertywność sprawia, że przedstawiamy własne poglądy, umiemy wyrazić swoje zdanie, podzielić się obserwacjami. Robimy to jednak w taki sposób, że chronimy samych siebie, a jednocześnie nie naruszamy granic innych osób.
ODMOWA
Dzięki asertywności potrafimy powiedzieć „nie”. Nie chodzi jednak o agresywny atak, wykrzyczenie swojej odmowy czy też porywcze lub lekceważące urwanie rozmowy. Ważne jest opanowanie i spokojne, kulturalne udzielenie odpowiedzi. Wówczas mamy poczucie, że postąpiliśmy w zgodzie z samym sobą, nie ulegliśmy, ale też nie straciliśmy kontroli nad swoimi emocjami i nie obraziliśmy rozmówcy.
PRAWDA
Warto rozwijać w sobie asertywność, ponieważ dzięki temu unikamy niejednoznacznych sytuacji i rozdźwięku między tym, co myślimy, mówimy i robimy. Nie kryjemy prawdziwych uczuć, jesteśmy naturalni i autentyczni. Mamy szansę zweryfikować informacje, dowiedzieć się czegoś więcej o sprawie, poznać punkt widzenia naszego współpracownika czy przełożonego. Ważne jednak, by w swej szczerości zachować też takt i wyczucie. Pomocny w tym będzie styl komunikacji, w którym skoncentrujemy się na swoich odczuciach. „Moim zdaniem…”, „Czuję się niezręcznie, kiedy…”, „Niepokoi mnie…”, „Odnoszę wrażenie…”, „Jestem zdenerwowany, ponieważ…” – tego typu sformułowania wprost odnoszą się do tego, co myślimy i czujemy, ale nie atakują i oskarżają rozmówcy.
RELACJE
To ważne, żeby umieć przedstawiać swoje potrzeby, wyrażać wątpliwości, prezentować własne poglądy i dzielić się uwagami. Asertywnie, czyli nieagresywnie, bez ranienia drugiej osoby. Dzięki temu można tworzyć relacje, budować współpracę i wspólnie szukać rozwiązania.
ROZWÓJ
Trudno o asertywną postawę, jeśli nie czujemy stabilności emocjonalnej, brakuje nam wiary w siebie, a nasza samoocena jest mocno zaniżona. Warto więc pracować nad poczuciem własnej wartości, odkrywać w sobie talenty, doceniać swoje mocne strony. „Bycie asertywnym to również umiejętność przyjmowania i reagowania na wyrazy uznania i komplementy, a także mówienie o swoich mocnych stronach – nie obawiamy się występować na forum publicznym, umiemy zawierać kontrakty. Pomaga w tym klarowne wyrażania swoich próśb i oczekiwań wobec innych” – czytamy w książce „Zaklęcie na bycie sobą”.

Codzienne lekcje i obserwacje

Rozwijanie asertywności to indywidualny proces. Przede wszystkim warto skupić się na swoim zachowaniu oraz reakcjach emocjonalnych na konkretne sytuacje. Pozwoli nam to określić, czy faktycznie działamy w zgodzie ze sobą, czy może ulegamy presji, podejmujemy decyzje, które nie są „nasze”. Aby zyskać materiał do analizy, można prowadzić notatki – zapisywać, jak zareagowaliśmy np. w sytuacji, gdy współpracownik próbował narzucić nam swój punkt widzenia albo wymusił coś na nas, obraził bądź skrytykował nasz pomysł bez merytorycznego uzasadnienia. Czy odpowiedzieliśmy agresją słowną, oceniając kolegę jako nieprofesjonalnego, beznadziejnego itd.? A może nerwowo ironizowaliśmy, odgryzaliśmy się, wytykaliśmy błędy? Innym wariantem jest zbyt uległa reakcja – przemilczenie sprawy, ewentualnie odburknięcie pod nosem, ale w efekcie postąpienie tak, jak od nas oczekuje rozmówca, co tylko nakręci naszą frustrację i irytację. Idealnym rozwiązaniem jest reakcja asertywna. Analizujmy więc różne codzienne sytuacje i wyciągajmy z nich wnioski. Jeśli przed nami jest jakieś wymagające wydarzenie, trudna rozmowa z przełożonym, klientem, współpracownikiem, to możemy poćwiczyć w domu komunikację, symulując spotkanie. Nie zapominajmy o rzeczowej argumentacji – ma ona bardzo duże znaczenie w asertywności. W ten sposób możemy w taktowny sposób wyjaśnić, dlaczego nie wykonamy za kogoś jakiegoś zadania, mimo że prosi nas o to już któryś raz w ciągu dnia. Gdy spotykamy się z negatywną oceną czy komentarzem, dążmy do uzyskania wyjaśnienia, pytajmy o konkretne uzasadnienie. Jeśli faktycznie gdzieś popełniliśmy błąd, to zaakceptujmy to, otwarcie przyznajmy się do tego, ale nie pozwalajmy, by ktoś nas obrażał. Dobrym rozwiązaniem będzie wówczas zastosowanie stanowczego, ale spokojnego komunikatu „ja” i odniesienie się do faktów. Warto wzmacniać samego siebie, bo to zaprocentuje asertywną postawą.

Sprawdź się!
Odpowiedz sobie na kilka pytań:
Czy znasz swoje prawa jako pracownik i masz pewność, że nie są one naruszane?
Czy umiesz odmówić przełożonemu/współpracownikowi, jeśli czujesz, że ich prośby przekraczają granice?
Jak się zachowujesz, gdy słyszysz słowa krytyki?
Jak reagujesz na komplementy?

Umiejętność głośnego wyrażania swojego zdania i mówienia: „nie" wymaga wiary w siebie. Asertywności można się nauczyć. Dzięki temu łatwiej zmienić swoją postawę w pracy. Zacznij od analizy swoich zachowań, podejmowanych decyzji i sposobu komunikacji ze współpracownikami.

Asertywność – na czym polega?

Bycie asertywnym to umiejętność obrony przysługujących praw oraz swojego zdania. To zdolność mówienia „nie” i odmowy działania, które nie jest zgodne np. z poczuciem własnej moralności. Osoby asertywne nie dyskryminują potrzeb innych osób, lecz nie pozwalają przysłowiowo „wejść sobie na głowę". Potrafią przedstawić swoją opinię w sposób kulturalny, nie raniąc i nie obrażając uczuć rozmówcy.

Asertywność w życiu zawodowym – dlaczego jest ważna?

Jak być asertywnym?

W pracy nagminnie otrzymujesz dodatkowe zadania do wykonania i nie potrafisz nikomu odmówić? Podczas dyskusji z zespołem czujesz opór przed wyrażeniem własnego zdania? Nie wiesz, jak zareagować na nieuprzejme zachowania i słowa współpracownika? Poznaj sposoby, jak stać się osobą asertywną. Umiejętność ta przyda Ci się również podczas negocjowania lepszych warunków pracy oraz awansu i podwyżki.

• Zadbaj o mowę ciała

To, co mówisz, powinno współgrać z Twoją postawą i mową ciała. Podczas rozmowy z przełożonym lub współpracownikiem postaraj się stać prosto i pewnie, nie chowaj dłoni w kieszeniach. Trzymaj głowę wysoko i patrz na swojego rozmówcę.

• Nie unoś głosu

Asertywności nie należy mylić z agresywnością! Nadmierne podnoszenie głosu podczas rozmów oraz unoszenie się gniewem nie sprawi, że Twój autorytet wzrośnie i odmowa zostanie zaakceptowana bez dodatkowych uwag. Bądź kulturalny i uprzejmy; nie wywyższaj się. W ten sposób Twoje „nie" nikogo nie urazi, a współpracownicy lub przełożony zrozumieją podjętą przez Ciebie decyzję.

• Myśl o sobie

Postawa egoistyczna odbierana jest często jako coś negatywnego. Uwzględnianie swoich potrzeb nie jest jednak czymś niewłaściwym. Bierz pod uwagę swoje możliwości oraz czas, gdy znajomy z pracy zapyta Cię o wyręczenie w obowiązkach. Gdy masz za dużo zadań na głowie, jesteś przemęczony i brak Ci sił na załatwienie własnych spraw – powiedz o tym wprost i odmów wykonania dodatkowej pracy.

Jak powiedzieć „nie”, czyli 5 sposobów na asertywność w pracy

• Nie wymyślaj wymówek

Twoja odmowa nie musi mieć szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, że wyjaśnisz swoją decyzję krótko i zgodnie z prawdą. Nie czujesz się odpowiednią osobą na stanowisko kierownicze? Możesz odmówić awansu i powiedzieć pracodawcy, że potrzebujesz czasu, by oswoić się z nowymi obowiązkami.

• Szukaj rozwiązań

Nie bój się odmawiać innym ludziom. Gdy Twoi współpracownicy poszukują osoby, która wykona pracę za nich – bądź asertywny. Możesz jednak zaproponować inny pomysł na rozwiązanie problemu, np. zamiast zlecać obowiązki jednej osobie – wykonajcie zadanie wspólnie. Twoja odmowa nie zostanie negatywnie odebrana, a dzięki Twojej pomocy kolega lub koleżanka z pracy będzie zdobywać doświadczenie i uczyć się samodzielności.

• Uwierz w siebie

Asertywność wymaga wiary w swoje możliwości oraz poczucia własnej wartości. Pewność siebie (nie mylić z arogancją!) pomoże Ci negocjować zmianę warunków pracy. Asertywna postawa ułatwi Ci rozmowę na temat podwyżki, nowych obowiązków, wyższego stanowiska czy choćby zmiany sprzętu komputerowego albo otrzymania własnego biurka. Pamiętaj, że szczególnie ważne są: opanowanie i merytoryczne, rzeczowe argumenty. Asertywność nie współgra z komentowaniem i emocjonalnym atakowaniem rozmówcy. Chodzi o przedstawienie swojego punktu widzenia i własnych odczuć oraz nawiązanie do faktów i konkretnych sytuacji.

Nie bój się, że Twoje „nie" kogoś urazi – miej na uwadze swoje dobro i nie gódź się na wszystko, nawet za cenę własnej godności. Gdy obecna praca Cię nie satysfakcjonuje lub nie jesteś doceniany przez współpracowników i/lub przełożonego – zastanów się nad zmianami w życiu zawodowym. Poszukaj pracy, w której szef będzie Cię szanować i przestrzegać praw pracownika.

W pracy wielu z nas boi się odmawiać. Szczególnie jeśli prosi szef, lubiany kolega albo menedżer z innego działu. W efekcie jesteśmy zawaleni obowiązkami, siedzimy po godzinach, a kiedy przychodzi do tematu awansu, okazuje się, że przyjmowanie każdego projektu wcale nam specjalnie nie pomogło. Radzimy, kiedy i jak mówić “nie”, aby nie podpaść przełożonemu, wciąż dać się lubić kolegom, a jednocześnie budować swój wizerunek odpowiedzialnego specjalisty i dbać o swoją karierę.

Jak odmawiać szefowi?

Szef przychodzi do Ciebie z kolejnym ważnym projektem, a Ty jesteś już i tak kompletnie zawalony robotą. Masz ochotę wykrzyknąć, żeby zabierał Ci go sprzed nosa, a zamiast tego mówisz “Jasne, nie ma sprawy, zrobi się”. Tymczasem ani agresywna odmowa, ani potulna zgoda, nie są dobrymi rozwiązaniami. Jak się zachować w takiej sytuacji?

Przede wszystkim nie odpowiadaj od razu. Powiedz, że oszacujesz swoje obłożenie na kolejne tygodnie czy miesiące i wrócisz z odpowiedzią. Do rozmowy dobrze się przygotuj - rozpisz swoje projekty, obowiązki i czas, który musisz na nie poświęcać. Pokaż, że nie jesteś w stanie pomieścić dodatkowych zadań w swoim grafiku. Możesz też zaproponować, że ktoś inny dobrze nadawałby się do wykonania tego zadania, bo Ty jesteś specjalistą w nieco odmiennym obszarze. Jeśli natomiast jesteś faktycznie najlepszą osobą, która może zająć się tym projektem, zaproponuj przekazanie koledze z działu części swoich obowiązków - dzięki temu pokażesz, że szukasz rozwiązania problemu.

Jeśli argumenty nie poskutkują…

… jako podwładny jesteś zobowiązany do wykonania polecenia szefa. Jeżeli jednak sytuacja taka powtarza się często, a Ty wykonujesz wiele zadań wbrew swojej woli, zastanów się, czy chcesz, aby tak wyglądała Twoja praca. Może warto poszukać innego stanowiska, na którym będziesz zgadzał się z decyzjami szefa i z zaangażowaniem wykonywał swoje obowiązki? Dlatego już dzisiaj uruchom aplikację Pracuj.pl w swoim telefonie i sprawdź, jakie ciekawe oferty pracy są obecnie na rynku.

Co z poleceniami, które nie dotyczą pracy?

Pamiętaj też, że możesz stanowczo odmówić wykonywania poleceń szefa, które nie dotyczą spraw służbowych. Jeśli więc szef prosi Cię o odbieranie prania albo wyprowadzenie psa, a tymczasem jesteś odpowiedzialny za marketing w Twojej firmie, powiedz “nie”. Zgodnie z kodeksem pracy, jesteśmy zobowiązani do wykonywania poleceń przełożonego, które dotyczą pracy.

4 sposoby radzenia sobie ze stresem w pracy >>

Jak odmawiać koledze?

Koleżeńskie przysługi to część niepisanego biurowego kodeksu. Czasem ja pomogę, czasem ktoś wesprze mnie. Gorzej jeśli trafia się w naszym otoczeniu osoba, która z Twoich przysług korzysta nader często, a w zamian otrzymujesz jedynie czarujący uśmiech. Masz wręcz wrażenie, że czasami po prostu ceduje na Ciebie mniej lubiane obowiązki, pod pretekstem ważnego spotkania albo nawału pracy. W takiej sytuacji warto powiedzieć “stop”. Szczególnie jeśli Twoje prośby o pomoc są odrzucane pod byle pretekstem.

Jeżeli więc kolejny raz kolega będzie próbował zrzucić na Ciebie część swoich obowiązków, grzecznie acz stanowczo powiedz, że nie jesteś obecnie w stanie mu pomóc. Możesz, ale nie musisz, wyjaśnić, że np. pracujesz nad pilnym projektem, który jest Twoim priorytetem i nie będziesz mieć czasu na dodatkowe zadania.

A Wy jak radzicie sobie z mówieniem “nie” w pracy?